een cycloon. De wervelstorm is letterlijk weggevaagd, alsof een
Hemels Zeegerecht er plotseling een eind aan heeft gemaakt.
Het tweede deel dat als enige aansluiting bij deel I heeft, dat het
onderwerp weer het spookschip is, is als een zelfstandig gedicht op te
vatten. Het is meer afgerond, compacter en minder divergerend dan
het eerste. De strofen zijn dan ook regelmatig, wat het gesloten
karakter benadrukt. Slauerhoff was allesbehalve vormeloos en slordig,
wat hem vaak verweten is.
Deel II geeft een gedetailleerde beschrijving van het scheepswrak met
een gestalte die steeds op de achtersteven staat. Het opvallende hier
bij is dat dit spookschip altijd vaart, ook bij windstilte, maar dat het
nooit vordert. Geen orkaan zelfs kan het zeil raken, 'want geen drift
die deze doode ruimte verdraagt'. Een paradoxale situatie. In zijn
jeugd heeft het schip nog gevaren maar tenslotte: 'aschgrauw van
ouderdom' verdraagt 'deze doode ruimte geen drift'. Is dit schip de
metafoor van de vergankelijkheid van het leven? Bij Slauerhoff, die
geobsedeerd was door ontbinding en vergankelijkheid, geen ver
gezochte interpretatie.
Een van de sage volkomen afwijkend gedicht is 'De Piraat en de
Vliegende Hollander op de Lethe'. Een piraat die op de rivier van de
vergetelheid zijn heil zoekt in de onderwereld, ontmoet daar de
Vliegende Hollander. De piraat die in zijn leven alles is ontvlucht wat
geborgenheid, rust en liefde betekent, lijkt mij het beeld van de
dichter zelf, die onvoldoende redding en vergetelheid vindt. Hij
ontmoet in de Vliegende Hollander een ervarener stuurman. De
piraat wordt ingewijd tot tweede stuurman en samen bevaren ze de
wereldzeeën. 'Zoo door de ervaarne tot tweede ingewijd' wijst erop
dat de piraat als tweede stuurman op het andere schip, het schip van
de Vliegende Hollander, is aangemonsterd.
Greshoff
Ook in 1926 verschijnt in de bundel Aards en Hemels van Jan Greshoff
het gedicht 'Voor de Storm'.
Dit vrij bekende gedicht - het komt nog al eens in bloemlezingen
voor - doet door de eerste strofen direct denken aan de Vliegende
Hollander:
Een zeil en een perfide wind;
Dit spookschip: 'Het Verlangen' glijdt
55
