E.J. Weterings, Herinneringen aan de Schelde. Werknemers vertellen hun verhaal (Vlissingen:
Uitgeverij ADZ, 2000). 160 blz., afbn. ISBN 90-72838-26-2. prijs fl 24,95.
"Als er vandaag een schip binnenliep moest het gisteren klaar zijn.' zegt Wim van de Voorde. Van
1950 tot 1986 was hij elektricien en lasser op 'de Schelde' in Vlissingen. Met dertien anderen
vertelt hij zijn verhaal in Herinneringen aan de Scheldeeen titel waarmee Uitgeverij ADZ zich nu
ook op het pad van de oral history heeft begeven. De veertien vertellers zijn - op willekeurige wijze,
aldus samensteller E.J. Weterings (een ANP-joumalist) - gezocht onder de arbeiders, beambten en
managers van de fameuze scheepswerf en machinefabriek. Het 125-jarig bestaan van de Kon.
Schelde Groep in 2000 vormde de aanleiding tot het te boek stellen van de verhalen, die de periode
1933-1998 beslaan.
Oral history, wat is daar de waarde van? De publicist Kees Slager predikt die vorm van
geschiedbeoefening al jaren en jaren, en schijnt deze te houden voor een methode die de 'echte'
geschiedenis, die van de 'gewone man' vooral, aan het licht brengt. Een veel te overtrokken
verwachting, dunkt mij. Geen informatiedrager zo onzuiver en leugenachtig als het menselijk
geheugen, en de 'gewone' mens bestaat volgens mij ook al niet - die is vooral een product van het
perspectief van de beschouwer. Een en ander wil niet zeggen dat het vergaren en documenteren van
persoonlijke herinneringen futiel of verspilde moeite zou zijn, verre van dat. Oral history is een zeer
welkome aanvulling op alle andere vormen van historische informatieverwerving, niet méér maar
ook niet minder. Herinneringen aan de Schelde is dan ook, juist door de heel verschillend getinte
herinneringen en zienswijzen van de vertellers, een opvallende schakel in de ketting van historische
publicaties die de laatste decennia over 'de Schelde' zijn verschenen. Het eerste van deze
jubileumboeken was De schepen die wij bouwden 1875-1950.
De aardige foto's en andere illustraties dragen flink bij aan de waarde van dit echt Vlissingse boek
van de echt Vlissingse uitgeverij ADZ. Curieus vind ik overigens de literatuurbespreking achterin,
waarin de samensteller zijn mening verkondigt over andere Scheldepublicaties. Over het recente
boek van Piet Quite is Weterings nogal negatief. Ongeacht het gelijk of ongelijk wekt dit toch een
beetje de indruk van kinnesinne, in een boek over hetzelfde onderwerp en verschenen in hetzelfde
jaar...
Paul de Schipper, Orisant. Verdronken eiland in de Oosterschelde. Een kroniek van gewone,
volhardende mensen (Rotterdam: Ad Donker, 2000). 278 blz., krtn., bronnenopg. ISBN 90 6100
488 8, prijs fl 37,90.
'Gewone mensen' komen ook aan het woord in Paul de Schippers boek over het verdronken
Orisant. Maar hier betreft het geen personen maar personages: min of meer fictieve karakters, van
wie soms alleen de namen historisch - 'echt' - zijn. In de inleiding schrijft dr. J.B.V. Weiten:
'Orisant is een kroniek van eenvoudige, maar volhardende mensen. Het eiland Orisant bestaat niet
meer. Alleen in oude archieven vind je nog fragmenten tekst over de gebeurtenissen aldaar en het
lot van het eiland. Losse namen, aantekeningen, rekeningen. Mensen van Orisant, opgedoken uit
nooit bezochte diepten van onze geschiedenis. Op basis van mijn historisch werk over Noord-
Beveland en Orisant, en in goed overleg met mijn vriend Paul de Schipper, heb ik die mensen aan
hem toevertrouwd. In de rustige zekerheid dat zij door zijn hand weer tot leven zouden komen. De
Schipper verwerkte het door Weiten opgedolven historische erts tot een pakkend bedoelde
documentaire, die wellicht sterk beïnvloed is door de methoden van new journalism en auteurs als
Geert Mak, maar die over de kleine vijver van de zelandicaliteratuur toch een frisse bries laat
waaien. De naam Weiten moge een garantie zijn voor betrouwbaarheid van de gegevens. Een recent
39
