No. 2
ZEEUWS TIJDSCHRIFT
voorkeur geven aan een opstellingwaarbij de
drie sferen naast elkander liggen; de woon
plaats der boze geesten zal in het halfduister
worden gehouden, die van Medecyn der Sielen
zal het helste licht uitstralen. Door het bin
nentreden van duivelse en hemelse geesten in
de aardse sfeer heerst er een zekere levendig
heid op het toneel. En er is zelfs een drama
tische spanning door de verleidingspoging.
Een moderne regie zou dan ook van deze heen
en weer geslingerde ziel en de machten, die
om haar kampen, wel een opvoering kunnen
aanbieden, waarin deze actie en spanning
zouden geïntensifieerd worden, zodat een mo
dern publiek er zijn behagen in zou kunnen
vinden.
Een bezwaar is echter, dat de kritiek der
Reformatie op de Rooms Katholieke kerk, al
is ze nog niet tot zwijgen gebracht, een ander
accent, een andere actualiteit bezit dan. die
der 16e eeuw. De verontwaardiging over de
hebzucht der priesterschap, die overal profijt
van trekt: sacramenten, begrafenis, doop,
kerkbezoek, kaarsenverkoop, aflaten; die eet
en drinkt, de vrouwen niet met rust laat en
in haar eigen leer niet gelooft, brandt in onze
tijd niet meer, is niet meer het dagelijks on
derwerp van gesprek. Ook mist zulke kritiek
de prikkel van het gevaar. Als in onze tijd
van Protestantse zijde kritiek op de Roomse
kerk wordt geuit, is ze van een geheel ander
gehalte, en is de achtergrond niet de beschul
diging van hypocrisie en hebzucht, maar van
belemmering der persoonlijke vrijheid en
groeiende begeerte naar wereldlijke macht.
In Elckerlyc is de verheerlijking van de
priester en het sacrament der biecht voor vele
moderne lezers en hoorders ook niet actueel,
maar het hoofdmotief, ons aller sterfelijkheid,
is een gegeven, dat nooit veroudert.
In De Boom der Schriftueren heeft het ne
gatieve, het hekelende en met meer actuele
element een te zeer overheersende plaats ge
kregen tegenover het positieve, het vasthouden
aan het Woord Gods. Dit spel is nu eenmaal
een polemisch spel, dus uit de strijd der 16e
eeuw moet het in de eerste plaats verklaard
en gewaardeerd worden.
Toch zou voor een publiek, dat nog de
kracht voelt van de inzet der Reformatie: de
centrale plaats van het Woord Gods in gezin
en maatschappij, dit spel een grote bekoring
kunnen hebben, en dus een heropvoering
waarde geven.
Maar juist voor ditzelfde publiek zal een
bezwaar tegen de opvoering zijn de actieve
rol, die Medecyn der Sielen op het toneel
speelt. Een opvoering van dit stuk zou on
mogelijk Medecyn der Sielen lijfelijk van het
toneel kunnen weren. En juist in dit opzicht
denkt de orthodoxie van onze tijd anders
dan de i6e-eeuwse reformatoren.
Hierbij moet echter nog een laatste mis
verstand uit de weg geruimd worden. Voor
de i6e-eeuwse schrijver en de i6e-eeuwse
toeschouwer wordt in Medecyn der Sielen
Jezus niet in persoon op het toneel gebracht.
Het optreden van Medecyn der Sielen is niet
te plaatsen naast de lijdende Christus in een
Passiespel.
De toeschouwer bij een rederijkersspel ziet
geen enkele persoon als een lijfelijke figuur,
een concreet levend wezen. Het zijn slechts
door mensen voorgestelde begrippen. Wie zou
daar aan twijfelen bij een figuur als Gheloove?
De namen van de boze geesten zijn heel dui
delijk namen, die op verkeerde neigingen van
de mens betrekking hebben. Menschelyke
Leeringhe is de schriftverdraaiing, een kerk
leer die afwijkt van het Bijbelwoord, die dus
te zeer het accent gelegd heeft op tegemoet
koming aan de verlangens van de mens. Van
daar de namen van zijn dienaren: Eyghen
Wysheit en Natuerlycke Begheerte.
Zo is het nu ook met Medecyn der Sielen
gesteld. Dat is niet Jezus Christus zelf, niet
een mens, die de illusie tracht te wekken
Jezus zelf te zijn, maar het is Zijn verlossende,
genezende liefde, een van Zijn eigenschappen,
die een plaats inneemt in een symbolisch spel.
Medecyn der Sielen is evengoed een allego
rische figuur als elke andere persoon in het
spel. Wel spreekt hij uit Jezus' geest. Daarom
63
