een faliekante conclusie zijn: de twee langste regels
van het titelloze eb- en vloedgedicht op pag. 49 (eerder
gepubliceerd in de bloemlezing Zeeuws Dicht) hebben
zelfs de breedte van het boekblok van Wat we hadden
en wat niet bepaald.
Wat bij alle surreële verslaglegging van de wereld
om hem heen (Vlissingen is daarvan de as), zo ver
trouwd van Hofman, opvalt is de vaak sombere grond
toon. Er is nogal wat aandacht voor de dagelijkse
slachting in de natuur, voor rare fatale ongelukken
(zoals in 'Notities bij de muur van Altena in Vlissingeri),
voor puin en waardeloze scherven, en armetierige
voorwerpen uit een verzonken persoonlijk verleden.
Voor een nog zwartgallige!" dichter moeten we ech
ter naar de overkant van de Westerschelde, waar in
Terneuzen André van der Veeke woont, auteur van
Reizigers voor alle richtingen, dat een dikke honderd
gedichten bevat die Van der Veeke selecteerde uit zijn
productie van de laatste tien jaar. In tegenstelling tot
Hofmans teksten hebben de gedichten van Van der
Veeke een tamelijk strenge, zelfs stramme vorm: alles
wordt meegedeeld in disticha, tweeregelige verzen. De
gedichten zijn zeer los thematisch onderverdeeld in
afdelingen als 'Mijn witte vrouw', 'De oogst van de kust'
en 'Etenstijd'. Een nawoord van Van der Veekes jeugd
idool Hans Verhagen besluit de bundel. De 'grote broer
de Dood' ('Herfstsong') of diens tweelingzus de vergan
kelijkheid loert over de schouder van heel veel gedich
ten in deze bundel mee. Daarom maakt het in 'Vos in
Frankrijk' gereleveerde avondlicht van 'Franse zonnen'
een ineens verpletterende indruk: 'Onsterfelijkheid
ligt als een dunne film over de uitgesleten paden
naar het dorp'. Dat ene woord 'onsterfelijkheid' in dit
van alle metafysische illusie gespeende boek: het raffi
nement van de oude vos uit Terneuzen heeft weinig te
leiden gehad van zijn chronische zwartkijkerij.
Bij de Zeeuwse dichteres Johanna Kruit gaat het
ontegenzeggelijk meer om het leven dan om de dood.
Haar debuutbundel Achter een glimlach (eerste druk
1976) beleefde onlangs een vierde druk, een feit waar
over uitgever Albert Hagenaars, auteur van poëzie
bundeltjes met aanzienlijk minder succes, zich blijft
verbazen. Graag vertelt hij dat de verschillende drukken
van Achter een glimlach uitgeverij WEL verschillende keren
voor de ondergang zouden hebben behoed. Hagenaars
schrijft het succes van de bundel toe aan 'enerzijds
romantische beeldspraak en anderzijds de onderliggen
de harde werkelijkheid, en ook die tussen de argeloze,
jonge-meisjesachtige zegging en een weliswaar nog
niet gerijpte maar op veel plaatsen al geraffineerde vorm'.
Duinen, zee, strand en branding behoren oolc een
kwarteeuw later nog tot de vaste thema's van Johanna
Kruit (die in Zoutelande woont), of haar werk nu ver
schijnt bij grote uitgeverijen als Leopold of bij de small
press waarvan WEL qua leeftijd een al eerbiedwaardige
vertegenwoordiger is. WEL-oprichter F.J. Mink heeft
inmiddels een ander poëzie-uitgeverijtje in Bergen op
Zoom opgericht, Doorgeverij Zinderend, waar onder
andere zijn eigen bundeltje ...een reis! verscheen.
Theo Raats, evenals André van der Veeke redacteur
van het literair periodiek Ballustrada, bracht eind 2003
een door ADZ verzorgde bundel proza en poëzie uit
met werk dat deels al in Ballustrada verscheen. Pas de
laatste jaren manifesteert Theo Raats zich als dichter
van zowel serieuze poëzie als light verse in tijdschriften
als De Tweede Ronde. Lang voordien schreef hij al (zeer)
korte verhalen, gekenmerkt door een vaak Zeeuwse
thematiek en een groot gevoel voor absurdisme en
slapstick. Hoewel soms een clou of plot ontbreekt is er
ook in die gevallen sprake van een krachtige komische
werking die eigenlijk uit de structuur of inhoud onver
klaarbaar is. Wie eens ongegeneerd wil kromliggen
neme het verhaal 'De race' uit Schouder aan schouder
ter hand. Twee bladzijden telt het, en dat is lang voor
een verhaal van Raats. Maar succes verzekerd.
Deltaficatie
Bart Bomas, Luki Budiarto, Duzan Doepel e.a.,
Naar zee! Ontwerpen aan de kust. Rotterdam/Den
Haag: Nai Uitgevers i.s.m. Ruimtelijk Planbureau,
2004. ISBN 9056623311, 22,50.
Naar zee! behelst de presentatie van een nieuw soort
planologie, gebaseerd op een verlangen naar meer zee
en meer kust: een verlangen dat van de nood (zee
spiegelrijzing, broeikaseffect) een deugd maakt.
Deltaficatie heet dit nieuwe paradigma van het Atelier
'Naar zee!', dat het project realiseerde. Behalve de in
de titelweergave genoemden bestaat het Atelier uit
Dieke van Ewijk, Jan de Graaf, Wouter van der Heijde,
Cleo Lenger, Arjan Nienhuis en Olga Trancikova. Een
omvangrijk en jeugdig collectief, dat een aantrekkelij
ke en boeiende en tegelijk een wat ongrijpbare bundel
presenteerde.
58 Zeeuws Tiidschrift 2004/3-4
