Colofon
Cultureel
Erfgoed
Oud-Schoondijke
Besluit
Special Verdronken
orpen in Zeeland 2 is
een uitgave van de
Stichting Cultureel
Erfgoed Zeeland.
samenstelling
Leo Adriaanse,
Robert van
Dierendonck en
Jan Kuipers
met bijdragen van
Leo Adriaanse, Robert
van Dierendonck,
Vanessa Gelorini,
Nathalie van Jole,
Jan Kuipers, Alexander
Lehouck, John Mulder,
Nele Vanslembrouck en
Jan de Zwart
co ntactpersoon
Leo Adriaanse
foto's
Stichting Cultureel
Erfgoed Zeeland,
tenzij anders vermeld
opmaak
decreet,
Ramon de Nennie,
Middelburg
druk
Verhage Zoon,
Middelburg
Stichting Cultureel
Erfgoed Zeeland
Postbus 49
4330 AA Middelburg
Bezoekadres
Groenmarkt 13
T 0118-670870
F 0118-670880
E info@scez.nl
I www.scez.nl
Stichting
Zeeland
gevonden in de vorm van grafstenen, bakstenen
grafkelders en een kistbegraving. Negentien voornamelijk
veertiende-eeuwse grafkelders waren aan de binnenzijde
beschilderd met onder andere kruisigingscènes, madonna's
met kind, engelen en kruisen in vele soorten Ook werden
nog negen grafstenen, merendeels met inscripties,
aangetroffen met dateringen van 1311 tot 1563, onder
andere van Wouter van Heile. Enkele grafstenen zijn
geborgen en overgebracht naar de Sint-Baafskerk te
Aardenburg, één gerestaureerde grafsteen bevindt zich in
het Gemeentelijk Archeologisch Museum te Aardenburg.
De funderingen van de kerk zijn na de opgraving tot iets
onder het maaiveld weggebroken en het terrein is
opnieuw bedekt met aarde.
vijftiende eeuw werd vergroot tot een kruiskerk met toren.
In het middenschip werd een grote grafsteen uit 1471
met randversiering en inscriptie aangetroffen. Daarnaast
werden resten van twee gemetselde grafkelders en tien
lijkbegravingen zonder kist gevonden. Om de resten van
de kerk ter plaatse te behouden zijn beschermings
maatregelen genomen bij de verdere inrichting.
[overzichtskaart nr. 103]
In de omgeving van het huidige Schoondijke is de
afgelopen twee jaren veel historisch en archeologisch
onderzoek verricht, vooral vanuit het VNC-project.
Vermoedelijk moet Oud-Schoondijke gelegen hebben ter
plaatse van het door van Hinte beschreven Oud-Kerkhof
ten oosten van het huidige dorp. Dit terrein steekt circa
anderhalve meter uit boven het vlakke land. Mogelijk is
Vulendike de vroegste benaming van deze nederzetting in
1150, Sconendike wordt het eerst vermeld in 1248.
Drie grafstenen met afbeeldingen en inscripties uit de kerk van
Hannekenswerve. Uit de ligging bleek dat ze niet meer op hun
oorspronkelijke plaats lagen (foto van Hinte).
Oud-Nieuwvliet [overzichtskaart nr. 108]
Het oude Nieuwvliet werd als kerkdorp gesticht in 1527.
Drie jaar later al werd het dorp verwoest bij de
Sint-Felixvloed maar in 1533 weer hersteld.
Vermoedelijk is het dorp in de Tachtigjarige Oorlog ten
prooi gevallen aan plundering en brandstichting door
soldaten uit Brugge. Overblijfselen van Oud-Nieuwvliet,
waarvan de positie door van Hinte op kaart werd gezet,
werden in 1996 teruggevonden bij een booronderzoek en
waarnemingen in een bouwput aan de Kapelleweg.
Aangetroffen werden mogelijke fundamenten van de
Sint-Pieterskerk en begravingen.
Deel van het hooggelegen terrein Oud-Kerkhof, ten oosten van
Schoondijke, waarin vermoedelijk resten van het verdronken
Oud-Schoondijke.
In negentiende-eeuwse bronnen wordt in de directe
omgeving van deze plek gemeld dat "vele fondamenten
van huizen, grafkelders enz. opgegraven geworden zijn".
Het middeleeuwse Schoondijke moet vergaan zijn door
de militaire inundaties van 1583/1585 via dezelfde geul
die verantwoordelijk is geweest voor de sedimenten in
de Nieuwe Groedse Polder.
Hoewel van de West-Zeeuws-Vlaamse dorpen nog
maar beperkte kennis voorhanden is kan op grond
van de kwaliteit van de vergaarde informatie de stelling
geponeerd worden dat de archeologische sporen van
de binnendijkse verdronken dorpen kwalitatief van een
hogere waarde zullen blijken te zijn dan die van de
buitendijkse. De conservering van dergelijke resten, zoals
in Hannekenswerve, geeft een hoge verwachting. Om
die reden is het vooral ook van belang de bescherming
van dergelijke dorpen voor toekomstig wetenschappelijk
onderzoek te benadrukken.
Nieuwerkerke [overzichtskaart nr. 104]
Ook Nieuwerkerke komt op de kaart van Van Hinte
uit 1972 voor. Ontstaan in 1197 met de stichting van
een nieuwe kerk liep het grote schade op door de
Allerheiligenvloed van 1570. De militaire inundaties
in 1583 en 1604 maakten een einde aan de bewoning.
In 1995 werden bij de aanleg van een natuurvriendelijke
oever aan de zuidzijde van de Nieuwerkerksche Kreek
sporen van een deel van de kerk ontdekt en onderzocht.
De resten zijn van een laatdertiende- of vroegveertiende-
Plattegrond van de opgegraven resten van de kerk van
Nieuwerkerke. Het muurwerk is in rood aangegeven, spaarbogen
met fijne stippellijn.
Legenda: 1. Graf teen; 2.Grafkelder; 3. Lijkbegraving
I (tekening L. CfGoldschmitz-Wielinga R. de Nennie).
In de kerk werden nog vele resten van begravingen
eeuwse, in baksteen uitgevoerde kleine kerk, die in de