y
Over het algemeen zijn katholieke
kerken slechter onderhouden
dan protestantse kerken
bestuur, beheer, onderhoud, organisatie,
maar ook voor zaken met betrekking tot
liturgie, diaconie en catechese. Zonder
vrijwilligers komt het voortbestaan
van de geloofsgemeenschap in gevaar.
Met name in de katholieke kerk worden
er projecten georganiseerd die de vitali
teit van de geloofs-gemeenschap via de
vrijwilligers proberen te versterken. Een
hier aan gerelateerd aspect is het draag
vlak in de samenleving. Niet alleen
draagvlak in de eigen geloofsgemeen
schap is van belang, maar ook het draag
vlak bij de bevolking, het lokale bestuur
en het bedrijfsleven.
Ook het toerisme kan extra draagvlak
creëren, zowel vanwege de gelovigen
onder hen als de potentiële (betalende)
bezoekers voor culturele manifestaties die
in het kerkgebouw georganiseerd kunnen
worden. Uit de casus van Hoofdplaat
bleek dat een kerk die op weinig draag
vlak kan rekenen het moeilijker heeft dan
kerken die daar wel over beschikken,
zoals de vele rooms-katholieke dorpsker
ken in Oost-Zeeuws-Vlaanderen.
In Oost-Zeeuws-Vlaanderen proberen
veel rooms-katholieke geloofsgemeen
schappen zo goed en zo kwaad als het
kan, op basis van vitaliteit en draagvlak,
de problemen zo goed mogelijk het
hoofd te bieden. Desalniettemin is
verdergaande samenwerking noodzakelijk
vanwege het tekort aan pastores en
andere problemen. Een eventuele fusie of
sluiting van kerken dient zoveel mogelijk
'van onderaf genomen te worden. Een
belangrijk punt voor het wel of niet
onttrekken van een kerk aan de eredienst
is de eventuele beschikbaarheid van een
lokaal alternatief. In dat geval kan de
vraag worden gesteld of het wel
verstandig is veel in een(kerk)gebouw te
investeren; de geloofs-gemeenschap
wordt daar niet altijd beter van.
Er zijn voorbeelden bekend van kerken
waar zo zeer werd ingezet op restauratie,
dat de hele kerkelijke organisatie uit het
oog dreigde te worden verloren.
Onderhoud en bouwtechnische staat
Kerken zijn complexe en lastige
gebouwen om te onderhouden.
Regelmatige bouwkundige inspectie door
bijvoorbeeld de monumentenwacht is een
vereiste om een goed beeld te krijgen van
de noodzakelijke onderhoudswerkzaam
heden. Onderhoudsachterstanden
accumuleren snel en gevolgschade heeft
vaak grote financiële consequenties.
Over het algemeen zijn katholieke kerken
slechter onderhouden dan protestantse
kerken. Regionaal gezien doen de
grootste problemen zich voor in Zeeuws-
Vlaanderen. De onderhoudssituatie
aldaar is te kwalificeren als zeer zorgelijk.
Het onderhoud van de kerken op Zuid-
Beveland lijkt redelijk, maar kan beter.
Op Walcheren en Schouwen-Duiveland
zijn de kerken over het algemeen goed
onderhouden.
Om de stijgende onderhoudskosten het
hoofd te bieden, hebben kerkgenoot-
schappenverschillende opties. Ze kunnen
nevenactiviteiten organiseren als lezingen,
tentoon-stellingen en concerten; ook kan
het kerkgebouw ter beschikking worden
gesteld voor borrels, presentaties en sym
posia.
Voorts bestaan er mogelijkheden
inkomsten te verwerven met de toren
(zendinstallatie) en een begraafplaats
(normale bedrijfseconomische
exploitatie). Het kan een overweging zijn
het eigendom van de kerk over te dragen
aan een exploitatiestichting die de
instandhouding van de kerk op lange
termijn zou moeten kunnen garanderen.
Diverse kerken in Zeeland hebben voor
deze eigendomsvariant gekozen. Meer
drastische oplossingen om inkomsten te
verwerven is het permanent toelaten van
een andere functie in de kerk, waardoor
de vaste kosten gedeeld kunnen worden.
Een voorbeeld is het toelaten van een
bankfiliaal of een VVV-kantoor in een
deel van de kerk. Eventueel kunnen
kerkgenootschappen een samenwerking
aangaan, met als doel het gezamenlijke
Interieur van de RKHeilige Maria
Hemelvaartkerk te Graauw: in 1915 hebben
Belgische vluchtelingen vanwege de Eerste
Wereldoorlog) deze schilderingen in
art nouveau-stijl aangebracht.
gebruik van een kerkgebouw.
De nieuwe instandhoudingsregeling
BRIM (zie artikel verderop: 'Nieuwe
regeling.heeft grote gevolgen voor
kerken. Deze kampen in sommige geval
len met restauratieachterstanden waarin
de nieuwe regeling niet meer voorziet.
Hier moeten oplossingen voor worden
gezocht.
Hergebruik, herbestemming of sloop
Als een kerk dan toch aan de eredienst
ontrokken wordt en leeg komt te staan,
Het monumentale exterieur met expressionisti
sche art déco-vormen van de RK kerk Heilige
Teresia van het Kindje Jezus te Heikant.
Helaas verkeert de kerk in grote problemen
(bron: Manifestatie Monument in Gevaar,
Nationaal Contact Monumenten).
Zeeuws Erfgoed 14
