MonumentenRonde: Werkgroep
Industrieel Erfgoed Zeeland
Het restant van het
voormalige watergebouw
aan de Edisonweg in
Vlissingen kon in de
herfst van vorig jaar
ternauwernood van
de sloop worden gered.
Viane op S-
Duiveland
(foto 's Toon Franken).
De aandacht voor industrieel erfgoed is in ons land de
laatste jaren aanzienlijk toegenomen. Ook in Zeeland
is deze tendens waar te nemen. De industrialisatie was
hier grotendeels kleinschalig van opzet. Toch zijn in
het Zeeuwse landschap nog veel sporen van dit
industriële verleden terug te vinden.
De belangstelling en waardering voor het industrieel
erfgoed ontstond in de jaren vijftig van de vorige eeuw in
Engeland. Daar, waar eind achttiende eeuw de industriële
revolutie van start ging, maakten liefhebbers oude
fabriekscomplexen - door planten en zand aan het oog
onttrokken - weer zichtbaar. Vaak werden de gebouwen
letterlijk uitgraven, wat tot de term industriële archeologie
leidde. Deze aandacht voor het industrieel erfgoed waaide
over naar het vasteland van Europa. Zo verschenen in
Nederland vanaf 1975 boeken over 'monumenten van
bedrijf en techniek', een andere term voor industriële
archeologie. Hieronder werden niet alleen fabrieken,
maar ook pakhuizen, spoorwegen, kanalen, nutsbedrijven,
vuurtorens et cetera gerekend. In dezelfde periode werden
verschillende lokale en regionale werkgroepen opgericht
die zich met het industrieel erfgoed gingen bezighouden.
Zeeuwse werkgroep
In Zeeland werd onder de paraplu van de Zeeuwse
Culturele Raad in 1982 de Werkgroep Industriële
Archeologie Zeeland (WIAZ) opgericht. Deze werkgroep
stelde als doel het inventariseren en documenteren van
industrieelarcheologische objecten in Zeeland. Dit
documenteren gebeurde onder meer door het uitgeven
van publicaties met routes langs dergelijke objecten.
In 1996 werd de naam van de werkgroep veranderd in
Werkgroep Industrieel Erfgoed Zeeland (WIEZ). Van
het archeologisch uitgraven van industriële objecten was
in Zeeland nu eenmaal nauwelijks sprake.
Verschenen publicaties
De WIEZ startte haar publicaties in 1985 met
Schouwen-Duiveland met de klok mee, een route langs
objecten en structuren die herinneren aan de ontwikke
ling van nijverheid en techniek in deze regio. In 1988
volgde Walcheren in het spoor van bedrijf en techniek; vier
routes langs objecten die herinneren aan de ontwikkeling van
verkeer, handel en nijverheid. Twee jaar later besloot
de werkgroep om het vizier te richten op het oudste
industriegebied van Zeeland, de Kanaalzone. In 1996,
landelijk uitgeroepen tot het 'Jaar van het Industrieel
Erfgoed', koos de WIEZ voor een thematische benadering
en publiceerde zij het boek Scheepswerven in Zeeland,
waarin zowel aandacht wordt geschonken aan de nog
bestaande als de opgeheven scheepswerven. De laatste
publicatie van de werkgroep, Op Stoom!, verscheen eind
2004 en behandelt vrijwel al het toen nog aanwezige
industrieel erfgoed in Zeeland.
Meldpunt Erlgoed Zeeland
Tegenwoordig vervult de WIEZ een belangrijke rol bij
het documenteren van industrieel erfgoed dat door
particulieren wordt aangemeld bij het Meldpunt Erfgoed
Zeeland (www.meldpunterfgoedzeeland.nl). Samen met
andere organisaties, zoals Bond Heemschut en Stichting
Landschapsbeheer Zeeland, zoekt de WIEZ naar
mogelijkheden van restauratie en herbestemming voor
dit (bedreigde) erfgoed. Een mooi voorbeeld hiervan is
het uit 1873 daterende voormalige watergebouw
(reservoir) voor stoomlocomotieven aan de Edisonweg
te Vlissingen. Voor dit unieke industriële object was reeds
een sloopvergunning afgegeven, maar door kordaat
optreden van de tijdelijke bewoner, een krakende student,
kon het gebouw van de slopershamer worden gered.
Melding bij het Meldpunt Erfgoed Zeeland en vervolgens
enkele gesprekken met de gemeente Vlissingen door de
WIEZ en Bond Heemschut lagen aan dit succes ten
grondslag.
Recentelijk heeft de WIEZ gegevens verzameld over
de geschiedenis en de huidige toestand van voormalig
stoomgemaal Viane op Schouwen-Duiveland. Dit op een
na oudste stoomgemaal van Zeeland (1878) bevindt zich
in een sterk vervallen staat. Herstel is echter mogelijk,
een nieuwe bestemming als kantoorpand of woning is
echter een voorwaarde voor toekomstig behoud.
Contact
Op dit moment bestaat de Werkgroep Industrieel
Erfgoed Zeeland uit acht a tien leden. De werkgroepleden
vergaderen drie tot vier keer per jaar. Daarnaast vindt er
jaarlijks een excursie plaats. Mocht u interesse hebben
dan kunt u nadere gegevens omtrent doelstelling en
activiteiten van de werkgroep vinden op de website
