Zeeuwse kist met een geheim
uurhistorie
De meubelcollectie van het Nederlands Openluchtmuseum wordt
op het ogenblik stap voor stap beter ontsloten. Begonnen is bij
de beschilderde meubels in depot waarvan er inmiddels bijna twee
honderd zijn beschreven. Daaronder bevinden zich vele bijzondere
voorwerpen waaronder een kist uit Zeeland. De kist maakt deel
uit van de inboedel van een wagenmakerij uit Koudekerke.
Beschrijving
De kist is gemaakt van
populierenhout, heeft een naald
houten lade en rust op iepen
houten poten, een houtsoort
die veel is gebruikt in de wagen
makerij. De deksel is afgeplat
dakvormig, de romp bestaat uit
brede planken die zonder hout
verbindingen aan elkaar zijn
gespijkerd.
Op de voorzijde, de zijden én
op het ladefront zijn steeds twee
panelen uitgesneden, met rondom
een opgespijkerd profiel.
De punten van de gebruikte
draadnagels zijn met de hand
bijgeslepen, een typisch
kenmerk van deze vroegste fase
van het landelijke gebruik van
draadnagels.
De beschildering van de kist is origineel, op zich al heel bijzonder. Het
interieur is kanariegeel. Een dergelijke exotische kleur lijkt uitzonderlijk,
maar is ook teruggevonden op meubels uit Huizen en van Ameland en
in interieurs op Marken. De buitenzijde van de kist draagt een mahonie
imitatie, de kussens van de panelen zijn okergeel geschilderd. Deze
combinatie was in geheel Nederland mode gedurende de laatste decennia
van de negentiende eeuw. In de geschulpte onderregel zijn initialen en een
jaartal gesneden: '1.8 J.L 6.4'. Wat de uiterlijke kenmerken betreft past
de kist in een bredere negentiende-eeuwse traditie.
Geheim compartiment
In de kist bevindt zich rechts een vak. Voormalig conservator Emile van
Binnebeke had reeds vastgesteld dat hier een geheim compartiment in
moest zitten. Hoe dit geopend kon worden was echter nog niet eerder
ontdekt. Vele kisten hebben een geheim compartiment dat opent door
de zijwand omhoog te schuiven. In dit geval lag het gecompliceerder,
maar onlangs werd de puzzel opgelost. Door een blokje uit het midden
van de rand op te lichten, de resterende randen naar elkaar toe te schuiven
en vervolgens de zijwand omhoog te duwen worden vier laatjes zichtbaar
met daarin.slechts één witte boon! Toen de laatjes eenmaal beter
bekeken werden bleken de bodems echter vol teksten te staan.
Onderop de eerste lade staat:
'Deze kist behoort aan Jannis Luteijn"
Op de bodem van de tweede lade is te lezen:
"J. Luteijn 20 Juni 1918 steeds 4 jaar mobilisatie
2 ons brood per dag Dat is weer voorbi 14 1920"
De tekst onderop lade 3 luidt:
"J. Luteijn Koudekerke Zondag 3 Mei 1903 19 mei 1923
14 1924 22 1950"
Tenslotte lezen we onderop de vierde en laatste lade:
"Sinds Mei 1940 Duitsche bezetting 3 ons brood per dag Wanneer
zal de oorlog ee klaa zijn oorlog 10 April 1940 is klaar 5 Mei 1945"
Bespreking
De opschriften maken aannemelijk dat de initialen J.L. op de onderregel
voor 'Jannis Luteijn' staan, de stamvader van een heel geslacht wagen
makers uit Koudekerke. Op zich komen er in veel meubels opschriften
voor en ook namen. Hier gebeurt echter iets bijzonders. Een ambachts
man en zijn nazaten, in de regel niet gewoon om hun hart aan het papier
toe te vertrouwen, gebruiken deze
voor ieders ogen verborgen plek
als een soort dagboek en noteren
er de meest aangrijpende zaken
van hun leven: de voedsel
schaarste, de oorlogen, en hun
verzuchting wanneer het voorbij
zal zijn. Zaken waarover ze ten
overstaan van hun kinderen
wellicht niet wilden, en ten
overstaan van de buitenwereld
maar beter niet konden klagen.
Toch moesten ze hun zorgen
ergens kwijt, en jaren, jaren later
worden we daar ineens getuige
De populierenhouten kist uit Zeeland bevat meerdere geheimen
(collectie Openluchtmuseum Arnhem, inv.nr. NQM.51327-80).
Zo op het eerste gezicht lijkt er niets bijzonders te ontdekken.
Bij de kist van de wagenmaker uit Koudekerke lag de ontsluiting
gecompliceerder dan gebruikelijk bij vele kisten.
Op de onderzijde van
de laden staan teksten
(foto's Nederlands
Openluchtmuseum).
Zeeuws Erfgoed 15 september 2010/03
Cultuurhisto
7
-1
