deel 3, D. Radermacher van Nieuwerkerke een .Bericht over de keering van
't water in een vijver' gepubliceerd had, schreef Baster op 8 Juni 1773 aan
Te Water„Het derde deel der Z. Maatschappij behaagt zoo hier als in
Holland algemeen. Dog heb van daar wel een briev of drie gekregen, wat
eijgentlijk het omkeeren van de vijvers is, hebbende zij alsoo het daar geheel
onbekent is, het verhaal daar van ten opzigt der oorzaaken etc. gaarn wat
omstandiger gehad. Ik heb het eerste jaar, dat mijn thuijn had, ook onder
vonden". (Aant. 14).
NATUURKUNDIGE UITSPANNINGEN"
De talloze waarnemingen aan planten en dieren, welke Baster in de loop
der jaren in de omgeving van Zierikzee had verricht, heeft hij tussen 1759
en 1765 gerangschikt en gepubliceerd in zijn boek Natuurkundige Uitspan
ningen etc., ook in het latijn verschenen als Opuscula subseciva etc. Het
werk kwam uit in zes stukjes, die oorspronkelijk elk afzonderlijk verschenen,
doch na voltooiing van het zesde stukje zijn gebundeld tot twee delen.
(Aant. 15). Elk stukje werd door hem opgedragen aan een beroemd per
soon (Aant. 16). Hiermede heeft Baster uitsluitend deze personen willen
eren, en geenszins de bedoeling gehad hen te bewegen zijn uitgave finan-
tieel te steunen, zoals andere 18de eeuwse auteurs plachten te doen voor
de dedicatie hunner platen. Ook droeg elk stukje een motto, waarvan drie
uit Cicero (in het nederlands vertaald), een uit Religio Medici en een uit de
Verhandelingen der Zweedse Academie van 1740 (beide in het nederlands),
en een uit Réaumurs Mémoires des Insectes (in het frans).
Deze stukjes behandelen een grote verscheidenheid van dieren (meest
ongewervelde dieren) en planten, alles gebaseerd op eigen waarnemingen,
zowel met het blote oog als met het microscoop. Zo treft men hoofdstukken
aan over poliepen, mosselen, oesters, alikruiken, kwallen, zeesterren, zee
egels, zeepokken, heremietkreeften, wormen, drijfhorentjes, zeekraal, blaas
wier, zeeëik, enz. Al deze organismen, en vele details daarvan, zijn afge
beeld op de bijgevoegde platen, welke in sommige edities ongekleurd, in
andere gekleurd zijn.
De tekst is allerminst droog of saai, maar integendeel zeer onderhoudend
en van een sterke expressiviteit1): Telkens wordt ook de economische
betekenis van bepaalde organismen, of hun toepassing in het dagelijks
leven ter sprake gebracht. Toch zijn deze studies niet verricht met het oog
op enig profijt, maar uitsluitend uit liefde voor de wetenschap en de studie.
1) Zie b.v. in deel 2, p. 15-17 de beschrijving van het vervellen van een kreeft.
43
