meter van 'den Lande van Zeeland', waarmee hij volledig in de voetsporen van
zijn vader trad21.
Maar ook voor de tweede zoon Johan had het stadhouderlijk bezoek gunstige
gevolgen gehad. Zijn voorkeur ging meer naar de handel uit, ondanks het feit dat
ook hij in de 'Wiskunsten Hemelloop' was opgeleid22. Maar juist die combinatie
van wiskundige kennis en een geneigdheid tot de handel maakte hem bij uitstek
geschikt voor functies op het grensvlak van beide disciplines. Zo bleek hij goed
op zijn plaats in het verzekeringswezen, waar kennis van de - nog elementaire -
statistiek een eerste vereiste was. De wiskunde verschafte hier immers de enige
mogelijkheid om op een min of meer verantwoorde wijze premies te berekenen.
Het hoeft ons dan ook niet te verbazen dat Jan de Munck in 1746 voor zijn zoon
Johan een deel koopt van een assurantie- en lijfrentemaatschappij. Bevolkings
statistiek was nu eenmaal een hobby van vele astronomen2'.
Ook bij de prins weet De Munck deze combinatie van vaardigheden handig te
presenteren. Hij weet te bereiken dat zijn zoon Johan nog op de laatste dag van
het prinselijk bezoek aan Zeeland wordt aangesteld tot administrateur van de
nog op te zetten 'Provinciale Zeeuwsche Negotiatie Lotery'24. Dit was een on
derneming naar Hollands voorbeeld, waar men al eerder met groot succes een
systeem van uitlootbare obligaties had opgezet. Dank zij deze obligatie-loterij
had de Hollandse overheid een belangrijk deel van haar financiële problemen
kunnen oplossen. Bij dit alles zal het De Munck waarlijk niet ontgaan zijn dat het
plan voor de 'Hollandse lotery' voornamelijk uit de koker kwam van een collega
astronoom, te weten de Amsterdamse Martinus Martens25. Hoe dan ook, hij
had nu bereikt dat zijn tweede zoon Johan voor de provincie Zeeland dergelijke
revenuen mocht gaan realiseren.
Dan was er nog de derde zoon Abraham. Ook hij zou in deze zomer van 1751 een
mijlpaal weten te bereiken. Eind juli sloot hij zijn rechtenstudie af aan de Leidse
universiteit. De hele familie was er voor naar Holland getogen. Hij was immers
de enige uit het gezin die een academische opleiding had kunnen volgenen zijn
dissertatie De jure Cambii wordt door Abraham dan ook dankbaar aan zijn 'gul
hartige vader' opgedragen26.
Al met al lijkt de verhouding tussen Jan de Munck en zijn kinderen vrij goed te
zijn geweest27. Ook na het overlijden van zijn beide zoons houdt hij nog een in
tensief contact met zijn schoondochter Johanna de Kanter, voor wie hij nog eni
ge jaren de boekhouding doet. Wanneer zij naderhand hertrouwt met de kunst
schilder Jan Palthe laat het echtpaar De Munck zich door hem prompt portrette
ren, en beschouwen ze hem als een aangetrouwde schoonzoon28.
Omtrent de verhouding van Jan de Munck tot zijn vrouw weten we minder. Het
verlies van de vele kinderen zal hun relatie stellig getekend hebben. Een 'Troost
dicht' bij de dood van hun zoon Abraham verwijst naar de 'vele elenden'die ze
samen hebben moeten meemaken21'. Maar gedeelde smart is halve smart, en sa
men hebben ze meer dan vijftig jaar huwelijk mogen delen.
Of Catharina gedurende deze jaren altijd even blij is geweest met de astronomi
sche aktiviteiten van haar manblijft de vraag. Het verrichten van astronomische
waarnemingen is immers meestal een vrij solitaire bezigheid, terwijl ook de mid
dernachtelijke waarnemingsuren moeilijk sociaal genoemd kunnen worden.
Niet voor niets heeft een recente Engelse studie uitgewezen dat het percentage
ongehuwde waarnemers in deze periode opvallend hoog is30. Wat dat betreft
was het huwelijk bepaald geen voordeel. De Engelse astronoom William Der-
112
