Grondstoffen uit Oost en West
10
KOSTELYCKE WAREN
den worden door de Antwerpenaren met behulp van de Zeeuwen omzeild.
Wanneer Balthasar Moretus in 1644 zonder problemen boeken uit Frankrijk wil
importeren, maakt hij een reisje naar Zeeland, waar de Middelburgse boekhande
laar Zacharias Roman maar al te graag bereid is hem van dienst te zijn.14
Natuurlijk ondernemen velen pogingen de kosten van de opgelden te vermij
den. Alleen de leden van de Zeeuwse Staten en de bewindhebbers van de VOC en
de WIC lijken vrijgesteld te zijn.15 Talloze vooraanstaande personen, handelaren
die onverkochte waren wederom willen invoeren en personen die persoonlijke
bezittingen de wachtposten willen laten passeren, wenden zich dan ook met regel
maat tot de Zeeuwse Admiraliteit om vrijdom van tol te verzoeken.16 Zo wordt op
18 augustus 1612 ontheffing gevraagd en verkregen voor een met parels en edel
stenen versierde spiegel bestemd voor de koning van Marokko, die door de daar
uitgebroken oorlog niet aan land gebracht kan worden en naar Zeeland terug
komt. Ook het verzoek van de Middelburgse notaris Pieter van Lare, die een voor
privé-gebruik bestemd 'pacxken wit lint' afkomstig van twee nichtjes die in
Antwerpen een winkel houden gratis in wil voeren, wordt ingewilligd (24 novem
ber 1612). Voor een 'hutte met canarievoghels' uit de Canarische eilanden die ene
Juan Bastis aan land wil brengen, dient echter gewoon betaald te worden (19
november 1612). Een levendige smokkelhandel kan natuurlijk niet uitblijven. De
correspondentie van diverse Antwerpse handelaren over geheime bergplaatsen in
meubelstukken, die via Middelburg verstuurd worden, bevestigt dergelijke prak
tijken.17
De Zeeuwse tolregisters, die voor de zeventiende eeuw vanaf 1628 volledig
bewaard zijn, noemen naast de te betalen gelden ook de aard van de verzonden
goederen.18 Het is in verband met de aanvoer van grondstoffen voor de Antwerpse
luxenijverheid interessant na te gaan in hoeverre de uit Oost en West geïmpor
teerde producten vanuit Middelburg naar Antwerpen worden verzonden." Het is
vooral de luxe-industrie die behoefte heeft aan exotische grondstoffen, terwijl de
daarmee vervaardigde objecten hun weg vervolgens niet alleen naar de woonhui
zen van de rijke Zuid-Nederlanders, maar ook naar die van vooraanstaande
Noord-Nederlanders waaronder veel Zeeuwen vinden. Een deel keert zelfs als
handelswaar weer in de Middelburgse haven terug om vandaar doorgezonden te
worden naar onder andere Engeland, Spanje en Portugal. Hoewel deze handels
stromen nog lang niet volledig in kaart gebracht zijn de tolregisters werden
slechts steekproefsgewijs doorgenomen kunnen mede dankzij de in de archieven
van de Antwerpse Insolvente Boedelskamer bewaard gebleven brieven en journa
len van enkele in de kunstindustrie en luxenijverheid gespecialiseerd - firma's toch
reeds conclusies getrokken worden.20 Vooral de brieven van en aan de firma's
Musson (schilderijen, wandtapijten, spiegels, luxemeubelen), Forchondt (schilde
rijen, wandtapijten, goudleer, luxemeubelen, juwelen) en De Bruyne (luxestoffen,
wandtapijten, kant, bont, wijn, specerijen, zilver en papier) bevatten veel interes
sant materiaal.21 Alleen al tussen de papieren van de firma De Bruyne bevinden
zich 1.792 brieven die tussen 1643 en 1674 vanuit Middelburg en Vlissingen ver-
