178
DAGBOEK
terug, na Lindenruhe een nabijgelegen buitengoedje, het eenige, dat in den
omtrek der stad overgebleven was, dewijl het aan de Moeder van de Maitresse des
Generaals toekwam, afgebrand te hebben. Het verlies der Pruissen was s'morgens
bedeudent, de Graaf V[on] Henkei werdt door een kogel 16 bajonet-steken
gedood. Grooter was ons verlies in den nademiddag: ons getal aan doden
geblesseerden, waaronder twee Chefs de Bataillon 2 Capiteinen eenige
Luitenants, was meer dan 500 mannen. Men bragt 75 gevangenen in.
Des anderendaags betuigde de Generaal Gouverneur bij gelegendheid eener groo-
te Parade zijne tevredenheid met den moed, welke zijne soldaten betoont hadden,
versprak alle eenige in het bijzonder bij den Keizer aan te bevelen deed wijn
onder de Troupes verdelen.
Het garnisoen werdt in deeze maand meer meer gezwakt door desertie ziek-
tens &c. Desertie gaf aanleiding tot een tumult bij gelegenheid, dat twee der
Croaten eene vrouw, welke een soldaat tot desertie zoude verleid hebben, dood
geschoten werden, door forsche maatregelen werdt hetzelve welhaast gestuit.133
Den 17den November (mijn verjaringsdag) werdt het eerste paarden-vleesch gege
ten, de rations werden van een half pond op een vierde gebragt (waar onder benen,
darmen &Cc &c gerekend werden).134 Dit is een nieuwe oorzaak van misnoegen. De
Croaten smijten het paarden-vleesch in bijzijn des Generaals in den Oder, de
Frankforters hinniken waar hij zich vertoont, de Saxen weigeren het, de Franschen
alleen meenen dat het zeer goed is, zijn te vreden met deeze verandering.
Intusschen lijden zij niet minder dan de eerste door den honger, bedelende zoeken
zij brood bij hunne vijanden. De krankheden nemen daaglijks toe, de sterfte is
reeds groot, daar nu katten, honden, ja zelfs ratten gegeten worden. Ik zelf heb
gezien, dat een soldaat, die van de wagt kwam, een doode rat op de straat vondt
dezelve op zijn bajonet gestoken met zich naar huis nam. Ik heb gezien, dat een
paard, dat voor de molens in der Jesuiten Kerk dood gevallen was, door den vilder
niet konde ontveld worden, daar de soldaten zich daar van meester gemaakt, het
zelve in stukken gehouwen hadden om hun buit streden. Van een geloofwaardig
getuigen heb ik gehoord, dat een soldaat eenen rat ontvelde, deezen arbeid met zij
nen honger verontschuldigde, daarvan niet konde afgebragt worden, voor men
hem een stuk broods twee grossen (2 stuivers) gegeven hadt. In mijne
Hospitalen heb ik meer dan eens koevellen gevonden, ook paarden-darmen, welke
laatste gekookt door hongerige magen met den grootsten eetlust verslokt wer
den.
Intusschen zijn de Magazijnen, opgepropt voor veele maanden met levens
middelen voorzien. Het is hier als met den geldzak der groten: zij is wel voorzien,
wordt daaglijks door contributien vermeerdert toch zijn de officieren solda
ten zedert veele maanden niet betaald. De Croaat is te trotsch om te bedelen. Wat
hem dus ontbreekt, neemt hij met geweld, de militaire magazijnen vleesch-ban-
ken worden bestolen, ook de huizen der burgers, niets is in staat deeze ijzersterke
menschen van een vastbesloten plan af te brengen. Ieder houdt dus zijne deuren
vast gesloten, Sc wapenen bij de hand. Zij nemen intusschen niets als het nood-
zaaklijke, maar de Burger kan zich van zijne levens-middelen niet ontdoen of bero
ven laten. De levensmiddelen stijgen steeds in prijs, veele ontbreken bijna volko
men, zoo als koffy, zuiker, groentens &c.