84
PIERRE BOREL
omdat hij van de optica hield) of omdat hij iets wilde ontdekken. Hij wilde liever,
gezien zijn eenvoudige komaf, de zaak aan een onbekende toevertrouwen, of hij
zweeg op bevel van vorsten over zijn geheim zodat alleen zij het konden gebruiken
tegen vijanden en hij zweeg ten gunste van zijn vaderland over zijn persoonlijk
ongeluk en de roof van zijn roem.
De geschiedenis van de geest of de vreemdeling is waar, maar niet van die vakman,
maar over een andere brillenmaker in dezelfde stad, zoals hieronder vermeld zal
worden. Onze vakman kreeg zijn geheim niet van een geest en hij was niet de enige
brillenmaker in zijn stad, zoals Sirtori zegt. Want die vreemdeling, een geest
genoemd, was naar Middelburg gekomen omdat hij een vermoeden had van de
uitvinding van onze, de echte, uitvinder. Omdat hij zich toevallig gewend had tot
een ander (in plaats van tot onze uitvinder), heeft die tweede de zaak slim van hem
overgenomen, omdat hij misschien al eerder met een half oor iets gehoord had
over de reputatie van zijn buurman.
Hoofdstuk 12. De echte naam van de uitvinder
Sacharias Jansen is de echte uitvinder van de telescoop. Hij was een zeer bedreven
brillenmaker, een Middelburger, een Zeelander. [26] In 1590 heeft hij (niet per
ongeluk) twee lenzen voor zijn oog gehouden en die holle en bolle lens in een buis
gedaan: hij heeft uit puur geluk (zoals Descartes het wil) de telescoop uitgevon
den.
Maar brandend van verlangen naar de verborgen geheimen van de optica waar hij
verstand van had, is hij ertoe aangezet die geheimen te onderzoeken. Daarom
klaagt Descartes ten onrechte dat deze zeer nuttige en bewonderenswaardige uit
vinding te danken is aan een belediging voor onze wetenschappen, onduidelijke
proeven en willekeurig toeval. Onze vakman kwam dus door onderzoek openlijk
op het spoor van de telescoop. Om te beginnen heeft hij buizen van zestien duim
gemaakt. Voor de beste telescoop, die hij aan de vorsten Maurits en aartshertog
Albert aangeboden heeft, zoals wij hieronder met bewijzen zullen staven,25 heeft
hij van hen geld gekregen. Hierbij werd hem gevraagd om de zaak niet verder
bekend te maken, zodat zij de telescoop ondertussen zelf voor de oorlog konden
gebruiken. Onze uitvinder gehoorzaamde hen omwille van het vaderland en zo
hield hij zich lange tijd diep verborgen.
Bovendien heeft hij ook de microscoop ontdekt, zoals zal blijken uit de navolgen
de bewijzen.26
Onze nieuwe Daedalus2"7 was goed op de hoogte van de breking van het licht, hij
was uitzonderlijk sterk in rekenen en meteen maakte hij zich op om sterren te
ontdekken en andere nieuwe dingen. Hij ontdekte zeven opmerkelijke nieuwe
sterren in de Beer, zoals onder te zien is,2s enzovoort. Deze nieuwe, ik herhaal het
maar even, Daedalus koos zonder vleugels voor de hemel en hij zag meer met één
oog en één kijker dan Argus of Lynceus.2'2 [27] Verborgen sterren ontsnapten niet
aan zijn oog. Hij nam de eerste vlekken waar op de maan; vervolgens nam Galilei,
zijn voorbeeld volgend, hetzelfde waar, maar dan nauwkeuriger. Over hem kan
met zeer veel recht het volgende, wat over de grote Hevelius gezegd is, gezegd
worden:
