86
PIERRE BOREL
Hoofdstuk 14. Buitengewone bewijzen ten gunste van voor
noemde uitvinders bevestigen wat wij over hen gezegd hebben
Het is nu tijd om de bewijzen te tonen waarmee het best bewezen wordt dat de
uitvinding van telescoop en microscoop aan een burger van Middelburg toege
schreven moet worden. Ziehier, zoals gezegd, de bewijzen uit de handgeschreven
originelen.
Wij, burgemeesters, schepenen en raadsleden van de stad Middelburg in Zeeland, hebben
opdracht gegeven om Johannes Sachariassen, brillenmaker in onze stad, 52 jaar'', te horen en
verhoren. En ook Sara Goedaert, die het huis met het Gouden Kruis aan de binnenhaven van
deze stad bewoont. Het betreft de duidelijke kennis, bij hen samen én afzonderlijk aanwezig,
welke man dan toch in deze stad voornoemd de eerste lange kijkers of telescopen gebouwd
heeft. Zij hebben het volgende geantwoord en verklaard op de ondervragingen. [30]
Om te beginnen verzekerde voornoemde Johannes Sachariassen dat deze telescopen als eerste
uitgevonden en gebouwd zijn door zijn vader, Sacharias Jansen genaamd, en dat dit gebeurd was
(zoals hij vaak gehoord had) in deze stad in 1590. Toch kwam de langste in die tijd gemaakte
telescoop niet uit boven een lengte van vijftien of zestien duim. Hij verzekerde dat er toenter
tijd twee van die telescopen aangeboden waren, de eerste aan de zeer doorluchtige prins Maurits,
de tweede aan aartshertog Albert. Ook verzekerde hij dat telescopen van die lengte in gebruik
zijn geweest tot 1618. Hijzelf en zijn vader, voornoemde Johannes en Sacharias Jansen, hebben
(zoals deze getuige verzekerde) de fabricage en samenstelling van langere telescopen uitgevon
den. Deze telescopen worden ook nu 's nachts gebruikt om de sterren en de maan te bekijken.
Bovendien verzekerde hij dat een zekere Metius in 1620 naar Middelburg was gekomen en zo'n
telescoop gekocht had. Metius heeft uit alle macht geprobeerd de manier om een telescoop te
bouwen te imiteren. Hetzelfde heeft ook Cornelis Drebbel geprobeerd. Bovendien heeft deze
getuige gezegd dat ten tijde van deze uitvindingen zijn vader het huisje bewoonde dat op het
kerkhof van de Nieuwe Kerk staat. Tegenwoordig vindt daar de openbare veiling plaats. [31]
Na hem is Sara Goedaert gehoord en zij verzekerde dat zo'n tweeënveertig of vie ren veertig jaar
geleden (want ze kon niets zeggen over de voornoemde precieze tijd) in deze stad voor het eerst
lange kijkers gebouwd waren door wijlen haar broer, Sacharias Jansen. Hij woonde in een huis
bij de Munt, naast de Nieuwe Kerk. Zij gal: als reden voor haar kennis dat ze haar broer ontel
bare malen dat soort telescopen had zien maken.
Als teken voor de betrouwbaarheid van deze woorden hebben wij, burgemeesters en schepe
nen voornoemd, opdracht gegeven deze woorden te voorzien van het klein-zegel van onze stad
en hen te laten ondertekenen door een van onze secretarissen. 3 maart 1655.
Het zegel Getekend: Simon van Beaumont
Wij, burgemeesters, schepenen en raadsleden van de stad Middelburg in Zeeland, hebben
opdracht gegeven om de mannen wier namen volgen te horen en verhoren.
Om te beginnen Jacob Willemsen, de portier van de Wisselbank, bijna 70 jaar, samen met
Eewoud Kien, bode van onze stad op Antwerpen, 67 jaar. [32] Vervolgens Abraham de Jonge,
smid in deze stad, 77 jaar. Toen zij ondervraagd werden, gezamenlijk of afzonderlijk, over hun
kennis van en bekendheid met de bedenker of uitvinder die als eerste in deze stad lange kij
kers of telescopen gebouwd of samengesteld heeft, hebben zij hierover de volgende getuigen
verklaring afgelegd.