Mikalojus Konstantinas Ciurlionis (1875-1911) is zonder twijfel
de belangrijkste en in ieder geval de internationaal meest be
kende vertegenwoordiger van de Litouwse cultuur. Hij was zo
wel componist als schilder en dichter en heeft in zijn relatief
korte leven een indrukwekkend oeuvre tot stand gebracht.
Ciurlionis groeide op in het stadje Druskininkai in het zuiden
van Litouwen, waar zijn vader organist was van de plaatselijke
kerk. Al vroeg toonde hij een groot talent voor muziek en leer
de hij verschillende instrumenten bespelen. Hij studeerde pia
no en compositieleer aan het conservatorium van Warschau en
begon na zijn afstuderen in 1899 composities te schrijven. Een
paar jaar later ontwaakte zijn belangstelling voor de schilder
kunst. Hij volgde een opleiding aan de Warschause kunstacade
mie en nam, vanaf 1906, geregeld deel aan exposities, zowel in
zijn eigen land (Vilnius) als in Warschau en Sint-Petersburg. De
Russische kunstschilder Aleksandr Benois, onder meer bekend
om zijn ontwerpen voor de Russische balletten van Sergej Dzja-
gilev, waardeerde zijn werk zeer en nam hem op in zijn kring.
In 1910 kwam er een einde aan Ciurlionis' carrière. Ten gevol
ge van een ernstige depressie werd hij opgenomen in een sana
torium in het noorden van Polen. Daar stierf hij een jaar later
aan een longontsteking.
Het werk van Ciurlionis is uniek omdat het muziek, schilder
kunst en literatuur zo dicht bij elkaar brengt. Het is als het ware
één grote synesthesie, waarin kleuren, beelden en geluiden
nauw met elkaar verbonden zijn en in elkaar overvloeien. Op
deze manier probeert de kunstenaar dieper door te dringen in
de werkelijkheid dan slechts met één zintuig, het oor of het
oog, mogelijk is. Het bewust samenbrengen van verschillende
kunstvormen - typisch voor het symbolisme, de stroming
waarin Ciurlionis het beste ondergebracht kan worden - blijkt
onder meer uit de titels van zijn composities, schilderijen en
gedichten. Veel van zijn muziekstukken zijn symfonische ge
dichten en heten In het bos of De zee, schilderijen noemde hij
Sonate van de zon, Sonate van de zee, Sonate van de zomer en
zovoorts, en sommige van zijn gedichten zijn opgebouwd als
muzikale composities.
Ciurlionis is eerst vooral als schilder bekend geworden; pas
later is men ook zijn muziek gaan waarderen en uitvoeren. Een
groot deel van zijn artistieke productie, die in totaal circa drie-
honderd composities en driehonderd schilderijen bevat, is op
internet (onder meer in video's) te vinden. Zijn literaire werk,
geschreven in het Litouws en Pools, is veel minder omvangrijk,
maar interessant genoeg om ook daarvan kennis te nemen. We
publiceren er een selectie uit.
