HET RECHT OP VERGETEN
Ons geheugen is niet meer wat het geweest is. Dat hoeft ook
niet, we hebben nu smartphones die alles voor ons onthouden.
2 Afspraken, adressen, telefoonnummers, verjaardagen, zelfs hele
5 teksten: het zit in dat kleine machientje, samen met onze be-
qj taalmiddelen en klantenkaarten. Maar dat geheugen is puur
mechanisch: het onthoudt feiten, geen gevoelens. Het maakt
ons ook gemakzuchtig: we hoeven ons niets meer te herinneren.
En, tenzij we zelf ingrijpen, laat het ons ook niet toe te vergeten.
Precies wat we af en toe wél moeten doen.
O
Mijn vrouw en ik kennen elkaar meer dan veertig jaar. Zoals
zovele koppels rekenen we op het geheugen van de ander om
bepaalde dingen uit het verleden terug boven te halen. Los te
peuteren, eigenlijk. Zij is goed in het onthouden van namen en
kan zich sociale gebeurtenissen herinneren die in mijn geest
vervaagd zijn, of uitgewist. Ik heb een goed ruimtelijk geheu
gen en ken nog de weg naar een restaurant in Firenze waar we
tien jaar geleden gingen eten. In dat opzicht zijn we verre van
uniek, want vele koppels hebben dezelfde ervaring met hun ge
deelde geheugen.
Maar het menselijke verstand is lui. Wanneer het dingen wil ver
geten, gebeurt dat ook. Telefoonnummers bijvoorbeeld, want
die zijn moeilijk. En adressen van vrienden die we niet zo vaak
bezoeken. Geboortedatums zijn soms ook een probleem. In
mijn geval, inderdaad, namen. Ik heb echt wel een probleem
met uw naam. Het is echter niet meer nodig om al die dingen
te onthouden. We hebben nu een persoonlijke assistente die
dat voor ons doet. Zij zit de hele tijd in de handtas of in de
broekzak. Eenmaal geactiveerd, vertelt zij ons alles over ons
verleden. Ze biedt tegelijk toegang tot alle kennis van de
wereld. Hoe heet die straat ook weer? En de naam van dat
09
estaurant. En wanneer hadden we een afspraak met de dokter?
ze persoonlijke assistent is de smartphone. Hij is wat de
ustralische filosoof David Chalmers onze extended mind
noemde: het externe object dat dient als uitbreiding van ons
LnHUg0n en 7an °nZe CO§nitieve Processen. Dat is bijzonder
g' iedereen maakt er in toenemende mate gebruik van
onderzoek wijst uit dat dit gebruik een aantal onaardige
dingen doet met ons eigen geheugen. Want hoe meer we re-
enen op technologie om dingen voor ons te onthouden (of te
registreren), des te minder zijn we geneigd om dat zelf te doen.
hppfl h6 fh °P dG SOdale media begeeft en een email-account
eeft, heeft jaren waard aan informatie en verleden achter zich.
e meest banale data stapelen zich daar op, grotendeels irrele
vant geworden, maar nooit gewist. Er is te veel, en het is te veel
moeite om het allemaal te gaan beheren. In ons menselijkege
heugen hoeft dat niet: we vergeten wat we niet vergeten willen
en herinneren ons dingen die we liever zouden vergeten maar
er is geen opruimprobleem. In onze mails bevinden zich dis
cussies met al dan met voormalige partners, of met leveran-
-r Udgevers' Din§en die we best kunnen missen (en
die we dringend moeten verwijderen, alleen vandaag niet)
Erg betrouwbaar is dat biologische geheugen niet. We herinne
ren ons dingen die anderen ons vertelden, maar die tot hun ver
leden en niet tot het onze behoren. We herinneren ons met
grote stelligheid dingen die nooit gebeurd zijn, maar die we
h V1!, 3 6nd in Gen film zagen' We ver§eten dat we
dat boek twee jaar geleden lazen, en vragen ons af waarom het
houwbaar V°0rk0mt Het geheu§en is tegelijk lui en onbe-
Dat is niet het geval met het digitale geheugen. Dit houdt met
groot gevoel voor zinloosheid alle informatie bij, zorgvuldig ge-
ateerd, zorgvuldig voorzien van elk prangend detail. Maar wat
we elders lezen, op Wikipedia of waar dan ook, heeft de neiging
om door te dringen tot ons vleselijke geheugen. Ook dat blijkt
uit wetenschappelijk onderzoek. Subjecten die gevraagd werd
in ormatie op te zoeken, waren er later van overtuigd dat ze die
dingen al wisten, en dat hun eigen kennis alleen maar be
vestigd werd door hun zoekopdracht.
Dat toenemende gebrek aan onderscheid tussen wat we extern
