De ware geschiedenis van de hengst D'n Bruinen
18
Peter Hamer
De hengst is misschien wel het
meest karaktervolle scheepstype
van de Westerschelde geweest.
Waren er aan het begin van de 20e
eeuw nog een slordige 500 in de
vaart, honderd jaar later zijn er
slechts acht bewaart gebleven. De
Stichting Tolerant, Brugstraat 16 in
Sint Job in't Goor in België is de
eigenaresse van twee van deze zeld
zame overgebleven hengsten. Eén
van deze twee is D'n Bruinen, een
grote hengst die momenteel in
Rupelmonde gerestaureerd wordt
met een Europese subsidie. Maar
D'n Bruinen is niet alleen vanwege
de zeldzaamheid een bijzonder
schip, zoals blijken mag uit de
geschiedenis die naar aanleiding
van de restauratie is onderzocht en
hieronder beschreven.
De werf
Het schip dat nu D'n Bruinen heet is
gebouwd in 1902 op de werf van
Alphonsius Verras in Paal. Alphonsius
was een broer van Johannes Verras, die
de werf van zijn vader Pieter had over
genomen. Van deze tweede Verras werf
op de Paal is weinig bekend. De werf is
omstreeks 1900 gesticht en werd in
1903 reeds vermeld als "van weinig
betekenis". Na het overlijden van
Alphonsius Verras in 1905 verkocht
zijn weduwe de werf aan Petrus van
Campen, die volgens de verkoopakte
"alsnog woonachtig te Kruispolder"
was. Vandaar de vermelding in het
visserijregister (1947) dat het schip is
gebouwd op de werf van "Kampen,
Kruispolder". In 1915 werd de werf
gesloten.
Een ondernemende Zeeuw
De vermoedelijke eerste eigenaar van
D'n Bruinen was Victor Wijne, een telg
uit een belangrijk geslacht van mossel
kwekers in Philippine. De stamvader
Matheus Wijne, een herbergier, afkom
stig uit Kaprijke in België, was in 1815
naar Philippine gekomen. Victor,
geboren in 1872, was de derde gene
ratie. Hij was getrouwd met Maria
Aernouts en om onderscheid te kunnen
maken tussen de vele familieleden
wordt zijn naam in de boeken vaak
gevolgd door de toevoeging A of
Aernouts. De familie viste in de jaren
90 van de negentiende eeuw met zes
mosselschepen in de Braakman.
Vanaf 1 September 1911 was de
19
Code: d. G O E D K O O P Jr.
AMSTERDAM (Holland).
nieuwe registratie van vissersschepen in
werking getreden, volgens het Konink
lijk Besluit van 1908. De oudst bekende
registratie van D'n Bruinen is van 15
Juni 1912, onder nummer PI 77 en toen
nog zonder naam, met als eigenaar
Victor Wijne. Deze eerste registratie is
op de registratiekaart gestempeld en
vermeldt het schip als "halfgedekte
platbodem", een omschrijving die later
met de hand is gewijzigd in "motorlem-
merjacht". Die wijziging was het
gevolg van het inbouwen van een motor
in het voorjaar van 1912. Wijne was er
al heel vroeg bij, want motoren werden
eigenlijk pas vanaf 1920 gemeengoed
in de visserij.
De motor
Bij het selecteren van de motor is
Wijne met zorg te werk gegaan, wat
blijkt uit de vragenrubriek in de
"Kampioen" van 17-11-1911, waarin
onder vraag No. 193. is gepubliceerd:
V.W. A., te Ph. Afd. TV, vraagtwelken
motor in zijn houten mosselvaartuig hij
plaatsen moet. Laadvermogen 12.000
K.G., lengte bodem 31 voetgrootste
lengte 11 M., grootste bodembreedte
2,50 m., breedte bij mastbalk 4 M. Het
doel is mosselen door motorkracht te
korren en aan boord te halen (een
gevulde kor weegtpl. m. 150 K.G.) Met
het oog op draagvermogen, lading en
ruimte (de motor moet geplaatst
worden in het achterschip), mag de
motor niet te zwaar zijn.
Het antwoord in dezelfde publicatie is:
- Voor uw doel is aan te bevelen een
Kromhoutmotor der firma D. Goedkoop
Jr., Amsterdam. Wend u terzake van het
ophalen van de korren met een hijsch-
lier tot de firma HA.Hensen, Nieuwe
Haven Rotterdam.
Het vaartuig in kwestie zal met een
R.O.I van 18 P.K. voldoende kracht
hebben, omdat deze machine in werke
lijkheid ongeveer 22 P.K. kan ontwik
kelen.
In de prijs van f2700,—waarvoor de
R.O.I genoteerd staat, is begrepen de
levering van den motor, geheel
compleet met as- en pijpleidingen,
brandstoftank voor 20 uur varen,
schroef, inventaris en reservedelen.
Verder wordt de machine kosteloos in
het vaarwater gemonteerd, mits dit aan
de fabriek kan geschieden. Moet de
montage elders plaatsvinden, dan
worden de transportkosten van den
motor, zoomede de reis- en verblijfs
kosten van den monteur in rekening
gebracht. Verder wordt gedurende
circa 10 dagen onderricht in het behan
delen der machine gegeven, eveneens
teaEMESSSBi
D'n Bruinen, toen nog 'Zeehond', onder zeil tijdens de Platbodemreünie in Lemmer, 1968.
\5jag*
behoud*0
CONSENT NR. 21, VOORJAAR 2005
SOUDURE.
Visschersvaartuig. Fishing Boat. Bateau de pêche. Fischerboot.
15.86 X 4.27 X 1.58 Mtr. 52' X 14' X 5'2".
Snelheid5.7 Zeemijl per uur. Vitesse10.56 Kilometres a l'heure.
Speed 5.7 Knots. Geschwindigkeit 5.7 Knoten.
12 H. P. KROMHOUT.
In 1912 wordt D'n Bruinen afgebeeld in de catalogus van de Kromhout Motoren Fabriek.
CONSENT NR. 21, VOORJAAR 2005
