Constructie van de kademuur
16 CONSENT NR. 36 VOORJAAR 2020
Kraanplein met de Tweede Binnenbrug, een eind 17e
- begin 18e eeuwse houten klapbrug; afgebroken om
streeks 1890. Op de achtergrond links de Oude Haven,
vóór de demping in 1891.
Collectie: Gemeentearchief Schouwen-Duiveland
Tijdens springvloed van 7/4/43 enz.
Collectie: GA Schouwen-Duiveland. Toto: Rykel ten Kate
Aan deZZ van Oude haven bezig met herstel van de
kademuren. 1900-1910.
Collectie: GA Schouwen-Duiveland, foto; S.Ochtman
krabbelaar voer met de stroom mee en harkte het slib los. Al
in het begin van de zestiende eeuw had Zierikzee zo'n krab
belaar, ook wel Mol genoemd. Maar het hielp niet echt. In de
19e eeuw was de Oude Haven verder dicht geslibd.
Het belang van de Zierikzeese haven was in de loop der
eeuwen achteruitgegaan. Tijdens de Franse overheersing
werd de haven erg verwaarloosd. De komst van Koning
Willem I bracht nieuw elan in de Nederlanden.
In Zierikzee werden (opnieuw) scheepswerven opgericht en
al in 1815-1816 begon men de kademuren te herstellen. Maar
omdat het onderhoud te kostbaar werd, besloot men in 1871
1872 een deel van de Oude Haven te dempen en werd de
Stenen Brug afgebroken.
Hierdoor ontstond het Havenplein. In 1891 werd een tweede
deel van de haven gedempt waardoor de ophaalbrug bij het
Kraanplein overbodig werd.
Eeuwenlang, tweemaal per etmaal, vreet het zoute water in
op de kademuren. Rond het jaar 1905, maar ook ervoor en
erna, herstelde men de kademuren zoals hier aan de Oude
Haven Zuidzijde.
Niet altijd kon de kademuur het tij keren. Een hoge vloed kan
de binnenstad onder water zetten. Tijdens de springvloed van
7 april 1943 steeg het water om zes uur 's avonds zo snel dat
men te laat was met het plaatsen van de vloedplanken.
Tot overmaat van ramp brak aan de zuidzijde van de Oude
Haven een vloedplank. Gelukkig vloeide het water al om 8 uur
geleidelijk weg.
In 1949 zijn weer herstelwerkzaamheden uitgevoerd, waarbij
een gedeelte van de kademuur aan de Oostzijde vernieuwd is.
Oude haven met woonarken
Collectie GA Schouwen-Duiveland. Toto: Ochtman
CONSENT NR. 36 VOORJAAR 2020 17
Doorsnede A
doorsnede B
doorsnede C
N.A.P
JÜL&k
0 320mm
C32.es*
De Oude Haven raakte in verval en viel door de vele aanslib
bing droog bij laagwater.
Na de watersnood van 1953 lag de Oude Haven vol met
woonarken. Daarin woonden degenen die betrokken waren
bij de herstelwerkzaamheden. Afhankelijk van het tij lagen de
boten soms in de modder en soms bij extreem hoogwater
boven de kademuren.
In 1985 is de enig overgebleven woonark uit de Oude Haven
verdwenen, tot opluchting van omwonenden. Op maandag
geen uitzicht meer op wapperend wasgoed.
In een column in de Zierikzeese Nieuwsbode van januari 1986
dagdroomt ene Arjoan (Adri Leijdekkers):
'Over waeter gesproke! Md zouë 's wat an die Ouwenaeven motte
doe? Eerst netjes uutbaggere in dan vol legge mit platboamerslZk
Oóre t klappen a van 't touwwérrek bie 'n bolle Zuudwester!"
Die dagdroom is werkelijkheid geworden.
Na baggerwerk in 1989-1990 en vergeefse pogingen om meer
water vast te houden is de Oude Haven ingericht als Museum
haven. De platbodems en andere (gast)schepen liggen langs
de steiger. Maar het getij bracht toch weer zoveel slib aan dat
de schepen bij laagwater in een modderbed lagen. Onder
het Witte Bruggetje is twee jaar geleden een drempel aange
bracht waardoor er meer water in de haven blijft staan.
In het najaar van 2019 is de Museumhaven weer uitgebag
gerd, zodat de aangemeerde schepen altijd water onder de
kiel hebben.
Het is niet bekend hoe oud de fundering van de
kademuur is. De houten palen werden gemaakt
van dennenbomen. Mooie rechte stammen die
ontschorst werden en dan omgekeerd, dus met de
kruin naar beneden, in de bodem werden gedrukt.
Als een soort plug die "op de kleef" in de modder
staat.
Een heiploeg liet een blok onder een driepoot op
de kop van de boom vallen. Na de eerste klappen
werden er strepen gezet op de stam. Dat noemt
men "kalenderen". Aan de hand van het aantal klap
pen kon men met hulp van de strepen zien wanneer
de stam vastliep in de modder. Het restant, de kop
werd afgezaagd.
Zo'n heiploeg kunnen we nu aan het werk zien
tijdens een evenement met oude ambachten.
De stenen voor de kademuur zijn groot, plat en
lang. Laboratorium testen hebben niet kunnen
aantonen waar de stenen vandaan komen. Het is
aan te nemen dat er lokale klei gebruikt is en dat ze
in "het Zeeuwse" gebakken zijn, met dus een korte
aanvoerroute. De metselspecie was rijk aan kalk en
werd vol op de stenen aangebracht, waardoor er niet
afgevoegd hoefde te worden.
Men heeft berekend dat er voor de komende restau
ratie 800.000 stenen nodig zijn.
De Museumhaven en de binnenstad van Zierikzee zijn
benoemd tot Rijksbeschermd stadsgezicht. De Zuidhaven
poort (14e eeuw) en de Noordhavenpoort (14e-16e eeuw) en
