Kennismaken met
Els Moerland
Door Emmy de Koeijer
9
Hr ra®
Ir. A
F®->1
Bij het naderen van haar huis in Schoon-
dijke vallen gelijk een aantal dingen op,
een groene voortuin met fruitbomen, aller
lei planten en aan de poort geen gewone
bel, maar een klopper in de vorm van een
specht. Het kan niet anders of de bewoner
van dit huis is een natuurliefhebber. De re
den van het bezoek: Els is in dit voorjaar
begonnen als bestuurslid van 't Duumpje,
goed om eens nader kennis te maken.
Voor ik gebruik kan maken van de klopper,
gaat de poort al open en word ik van harte
welkom geheten door Els. Niet door Els al
leen, maar ook door een en al gegons en
gezoem. De wingerd in de gang naast haar
huis is de buurtkroeg voor allerlei insecten.
Dan loop je zo in haar tuin; in dit gedeelte
achter het huis valt direct de majestueuze
vijgenboom op. De boom hangt vol met
vijgen, helaas nog niet rijp, en biedt ook
een fantastische schaduwplek om onder
te zitten. Daarnaast zijn er ook nog diverse
planten die Els gebruikt om wol te verven.
Het achterste gedeelte van de tuin is ruiger
en met diverse fruitbomen en -struiken een
heerlijke ontdekplek. Duidelijk iemand met
liefde voor alles wat groeit en bloeit.
Na het ontdekken van de tuin stappen we
haar gezellige huis binnen. Het eerste wat
opvalt in haar woonkamer is een groot
weefgetouw. Gelijk volgt er een geani
meerd gesprek over weven, spinnen, kaar
den en verven van wol. Wat dan weer leidt
tot een onderwerp dat dichter bij 't Duum
pje staat: het gebruik van natuurlijke verf
stoffen die Els zelf maakt van allerlei soor
ten planten. Waar is dit allemaal begonnen,
haar creativiteit en kennis van planten?
Begin
Geboren en opgegroeid in Schoondijke als
dochter van de eigenaar van een boekwin
kel zat ze voornamelijk met haar neus in de
boeken. En lezen is nog altijd een geliefde
bezigheid.
Als gezin gingen ze er niet vaak op uit om
de natuur te verkennen. Alleen op zondag
was er tijd om te wandelen in de velden
rond het dorp. Maar de Schelde was niet
ver en voor Els een bron van plezier. "Niet
verder dan tot je knieën in het water en
niet bij de palen, want dan grijpt de stro
ming je", was het advies dat ze meekreeg
van haar moeder. In die tijd heeft ze leren
zwemmen, zodat ze nog meer kon genie
ten van het water. Op later leeftijd kreeg de
Schelde nog een groter rol in haar leven.
Als 18-jarige vertrok Els naar Bennebroek,
om stage te lopen in een psychiatrische kli
niek voor haar opleiding als arbeidsthera-
peute. In dat gebouw keek ze vanuit een
raam op de tweede verdieping naar een
pand er tegenover. Ze zag hier een ruim
te vol weefgetouwen en een nog steeds
voortdurende liefde bloeide op. "Dat wil
ik gaan doen" dacht ze. Na een jaar kon ze
op de afdeling met weefgetouwen stage
lopen. Els heeft daar niet alleen leren we
ven, maar ook veel geleerd over gebruik
van planten als basis voor natuurlijke verf
stoffen. Gaandeweg kwam daar ook de in
teresse voor het medicinale gebruik van
planten bij.
In die periode kwam Els ook de (toekom
stige) vader van haar drie kinderen tegen.
Voor zijn studie vertrokken ze naar Maas
tricht en na afronding daarvan vertrokken
ze naar Veghel. Toen er zich de mogelijk
heid voordeed om in Zeeuws-Vlaanderen
een huis met een tuin te kopen, was de be
slissing om naar Zeeland te gaan snel geno
men. Voor Els was het terug naar de geboor
tegrond, voor haar man uit de randstad was
het weer een nieuwe stap.
Terug in Zeeland
In de jaren tachtig was het mogelijk om sub
sidie te verkrijgen voor het aanplanten van
bomen. Dat kwam goed uit: in de polder
met een stukje grond werd een boomgaard
aangelegd; het praktisch gebruik van de na
tuur kwam toch weer om de hoek kijken.
Ook een moes- en kruidentuin konden niet
ontbreken. In die tijd werd ze ook gediplo
meerd imker. Er kwamen bijenvolken, naast
kippen, ganzen, poezen, konijnen en een
hond. En het belangrijkste: drie kinderen die
de liefde voor dieren van hun ouders heb
ben geërfd.
't Duumpje
Na twee jaar rondtoeren kwam er een eind
aan het project. Ze liet zich omscholen en
vond werk bij Travalje Subiet in Groede. Els
werd lid van de Heemkundige Kring om
wat meer binding met de regio te krijgen.
Die binding werd nog versterkt omdat ze
daar Piet Jansen leerde kennen. Voor veel
leden van 't Duumpje is Piet een goede be
kende, zeer actief binnen de werkgroep
planologie en met een brede kennis en in
teresse van de natuur in Zeeuws-Vlaande
ren. Dit was voor Els de introductie tot 't
Duumpje en de natuur in de regio in het al
gemeen. Els ging vaak met hem mee naar
de bijeenkomsten van 't Duumpje en sa
men bezochten ze de geliefde plekken van
Piet in het Zeeuws-Vlaamse land. Piet was
ook gids in het Zwin en voor Els en familie
werden ook af en toe privé-excursies geor
ganiseerd. In zijn huisje in de duinen bij Re-
tranchement konden ze luisteren naar de
boomkikkers en nachtegalen. In de zee vis
sen, zwemmen en korren en op het strand
met een glas wijn in de hand naar de zee-
vonk kijken, hoorde er natuurlijk ook bij. Na
het overlijden van Piet, is Els zelf lid gewor
den van 't Duumpje.
Natuurervaringen
Els en Piet hebben een wel heel bijzondere
ervaring meegemaakt in Italië. Zij logeerden
in de bergen, in een huisje in de tuin van
vrienden. Om in die tuin te komen, moest
je een trap af die steil naar beneden liep, 's
Avonds laat na een maaltijd kwamen ze uit
het dorp en daalden afin het ravijn en be
landden in een sprookje: de hele tuin zat vol
met vuurvliegjes die ronddansten en op hun
handen en haren kwamen zitten om vervol
gens uit te doven.
het niet meer dan logisch om mee te gaan
draaien met de plantenwerkgroep. De bij
eenkomsten en wandelingen zijn voor Els
leuk, leerzaam en gezellig. Het gemeen
schappelijke is altijd het plantje, de bele
ving is voor iedereen anders. Sommigen zijn
vooral geïnteresseerd in de determinatie,
wat is het, van welke familie, is het zeldzaam
etc. Els (en ook enkele andere vrouwelijke
deelnemers) vragen zich af: kan je het eten,
heeft het medicinale eigenschappen, is het
geschikt om als verf te gebruiken. Kortom,
een plantenbijeenkomst is nooit saai. Els wil
de meer dan alleen meedoen in een vereni
ging, ze wilde zich ook echt actief inzetten.
Na een verkennend gesprek en eens mee
doen met een bestuursvergadering bleek
dat Els met haar bestuurlijke ervaring in de
Heemkundige kring en werkervaring voor
haar pensionering een welkome aanvulling
van het bestuur zou zijn. Els zelf voelde zich
ook direct thuis in het bestuur. Zij voelt dit
ook als een soort van erfenis en voortzetting
van het werk van Piet. De organisatie van de
'clubdag' op 3 september ligt in Els' handen.
Een ander moment om nooit te vergeten:
samen op de dijk bij het Zwin staan en de al
lereerste vloed in het nieuwe uitgebreide
Zwin zien lopen. Voor Els de kroon op een
project waar zij vroeger deel van uitmaakte.
Ook Uluru (Ayers Rock in Australië) heeft ze
gezien en nooit meer vergeten. Ze was daar
met familie op het moment dat de zon on
derging. Niet onbelangrijk: het was op een
van de eerste dagen dat niemand meer op
deze voor aboriginals heilige rots mocht
klimmen. De rots kleurde bloedrood door
de ondergaande zon.
Na zoveel gezien en meegemaakt te heb
ben, heeft ze toch nog wel wat dingen op
haar verlanglijstje staan. De zwarte lavafor-
maties en het Noorderlicht in Usland heeft
ze nog nooit gezien, maar er wel, vooral van
Piet, allerlei verhalen over gehoord. Ieder
een blijft gelukkig iets te wensen hebben.
We wensen Els succes met het verwezenlij
ken van die dromen en een fijne bestuurs
periode bij 't Duumpje.
Natuur
Els ging aan de slag in het project 'De
Schelde natuurlijk'. Als kind pootjebaden
in de Schelde, als volwassene betrokken bij
bescherming en ontwikkeling van natuur
gebieden in en rond de Schelde, mooier
kon het niet worden. Het project was een
samenwerking van een aantal partijen, on
der andere Vogelbescherming Nederland,
Zeeuws Landschap en WNF België. Gedu
rende twee jaar heeft Els samen met een
team in een bus door Nederland en Bel
gië getoerd om voorlichting en informatie
over de Schelde te geven. In deze tijd heeft
ze veel kennis opgedaan en belangstel
ling gekregen voor de natuur in en rond de
Schelde. De noodzaak van waterbuffering,
de functie voor wadvogels, het belang van
ontpoldering, alles werd toegelicht.
In 2006 kwam er een fulltime baan op haar
pad die haar kijk op en kennis van de natuur
veranderde. Een baan die eigenlijk voort
kwam uit noodzaak, want door scheiding
werd ze kostwinner en moest ze, na 20 jaar,
haar deels vrijwillige baan bij het Visserij-
museum vaarwel zeggen. De nieuwe baan
werd een hele mooie reis die Els veel plezier
en kennis heeft gebracht.
Actief in zt Duumpje
Omdat Els al jarenlang bezig was met plan
ten en kruiden en het gebruik hiervan, was
4
