R.C.G.M. LAUWERIER EN P.J.A VAN MENSCH
niet primair voor hun trekkracht en mest zoals dat bijvoorbeeld in het gebied rond Nijmegen in die
tijd het geval was.(6) Men kan hieruit concluderen dat akkerbouw, die juist van die trekkracht
afhankelijk is, geen grote rol speelde en de landbouweconomie voornamelijk gericht was op
veeteelt. Behalve vlees, zullen de koeien ook melk geleverd hebben en huiden voor het
vervaardigen van leer.
Schapen
Botfragmenten van schapen en geiten zijn meestal moeilijk van elkaar te onderscheiden. In beide
plaatsen zijn echter geen botten van geiten gevonden maar wel enkele die zeker als schaap
geïdentificeerd konden worden. Daarom beschouwen we, zij het onder enige voorbehoud, alle
botten die in de tabel als schaap/geit zijn aangegeven als waarschijnlijk afkomstig van schapen.
De schapen werden behalve voor het vlees ook voor hun wol en mogelijk ook melk en mest
gehouden. Aanwijzingen hiervoor zijn de gegevens over de slachtleeftijd die duiden op een niet al
te vroege slacht. Van de drie kaken of losse tanden waarvan de leeftijd bepaald kon worden, is er
een van een individu dat geslacht is op een leeftijd van anderhalf a twee jaar en zijn er twee van
dieren die op latere leeftijd geslacht zijn (tabel 2). In Kats werden naast resten van oudere dieren
ook botten van zeer jonge dieren aangetroffen die alleen voor hun vlees van belang kunnen zijn
geweest. Het is overigens opvallend dat in Kats het aandeel schapen in verhouding tot de runderen
zo hoog is. Hoewel een nat milieu voor het houden van schapen over het algemeen tamelijk
ongunstig is in verband met het voorkomen van de parasitaire leverbot ziekte, zullen de schapen
wel goed hebben gedijd op de zo nu en dan met zout water overspoelde en daardoor vrij van
leverbot blijvende kwelders.(7)
Varken
Opvallend is dat er zo weinig varkensbotten zijn gevonden in Kats en dat ze in Noordhoeks Nol
zelfs totaal ontbreken. Het houden van varkens op enige schaal was in het verleden grotendeels
afhankelijk van de mogelijkheid om ze in loofbossen te voeden met onder andere beukenoten en
eikels.(8) Het natte milieu in de omgeving van de vindplaatsen bood deze mogelijkheden niet.
Hoewel het niet uitgesloten is dat op het ontwaterde veen bomen groeiden, is het bos beperkt tot
berk, den en els(?).(9) Waarschijnlijk zijn de in Kats gevonden resten afkomstig van de enkele
varkens die bij wijze van levend vuilnisvat op het erf van de boerderij werden gehouden.
Paard en hond
Of de restanten van hond en paard ook slacht- en consumptieafval zijn, is onduidelijk. In de
Romeinse tijd werden deze dieren over het algemeen niet gegeten.(10) Dit is voor verschillende
nederzettingen in Nederland worden aangetoond.11) Van de hond is in Noordhoeks Nol een stuk
schedel gevonden zonder bijzondere kenmerken en in Kats een kies. Van het paard zijn alleen
tanden aangetroffen.
Een in Noordhoeks Nol gevonden melksnijtand (pdl) van een paard was, gezien de tandwortel die
al een stukje geresorbeerd is, net aan het wisselen. Verder is er een licht gesleten praemolaar (P2)
en een andere licht gesleten kies uit de bovenkaak gevonden. Ze kunnen van hetzelfde dier
36
