WAT IS
KUNST??
0//cfW-/4/#5
J3\
z^z// ax
h
-‘-V
f>?z - e/z
/zz/zfz/z/r/f/z^: (ZlZ'Tg- e/z tw.
Moeizaam werd ik wakker uit een vermoeiende
slaap. Gedachten dwarelden als bladeren van een
herfstige boom door mijn hoofd. Ik probeerde er
greep op te krijgen. Langzaam kwam een mistige
helderheid omhoog die er voor zorgde dat ik
weer wist wat er aan de hand was. Eén zin bonkte
hierbij als een neonreclame bij nacht op het natte
asfalt: "Wat is kunstwat is kunst...?". Menigen,
feiten, gedachten, opinie's wat een woorden, zin
nen, verhalen waren mijn pad gekruist.
Voorzichtig stond ik op. Met mijn voeten schoof
ik wat kunstbladen opzij. Tableau, Kunstbeeld,
Metropolis M, Wolkenkratzer, Nike, Art das
Kunstmagazin, letstelezen, mijn god. God?
Kunst? Kunst als religie? Laat ook maar. Wat is
Kunst? Ik herinnerde mij de antwoorden van wat
mensen die het zouden kunnen weten. Zo was er
W.Weber, directeur van het Stedelijk Museum in
Vlissingen. Als directeur liet hij weten de visie
van het college van burgemeester en wethouders
te onderschrijven, zoals het ook van een ambte
naar verwacht wordt. Boeiender was zijn persoon
lijke mening.
Na een diepe zucht begon Weber om ongeveer
een uur later te eindigen, mij licht duizelend met
de hoorn van de telefoon in de hand achterla
tend om later door de in gesprekstoon weer op
aarde te belanden. Dus zo zat het in elkaar. Kunst
is een anachronisme, restant van het filosofisch
theoretisch dillema dat begon eind achttiende,
begin negentiende eeuw. Het gevecht tussen de
Natur- en Geisteswissenschaften. Dit zei me wei
nig. Na het begrip wetenschap omgezet in onder-
zoekdiscipline en alle 'ismen' naar de schroot
hoop verwezen te hebben, kwam Weber tot de
uitspraak dat kunst behoort tot het geheel van
cultuur en er niet boven staat. Dit ondanks de
pogingen van recensisten, museumdirecteuren,
tentoonstellingsbouwers en aanverwante artike
len. Deze zorgen er slechts voor dat kunst
geïsoleerd wordt. Hierna werd het begrip kunste
naar vervangen door vormgever en de plaats van
de vormgever bepaald tussen ander onderzoekers
zoals artsen, architecten, Louis Pasteur, Nietzsche
en nog vele anderen. De kunst kan volgens
Weber dan ook op twee manieren genoten wor
den: op symposia e.d. zoals andere onderzoekers
het nu ook plegen te doen, of op een populair
dere manier zoals kunst op televisie in dezelfde
context als waarop de wetenschappen momen-
Kortom het moet emotioneel zijn en de echte
kunst ontdek je met instinct. Woorden, feiten,
meningen en studies doen er niet toe, de bliksem
moet inslaan, liefde op het eerste gezicht.
Interessant, want de consequentie hiervan is dat
kunst niet zozeer door de individualiteit van de
schepper kunst wordt als wel door de ontvanger.
Dit bood perspectieven. Duizend mensen kunnen
in principe dus evengoed kunst maken als de een
zame kunstenaar. Op die manier zou een film
waar vaak tientallen mensen aan meewerken ook
kunst kunnen zijn. Om hier zeker van te zijn
belde ik Paul de Nooyer de enige echte filmer die
Zeeland rijk is, begreep ik uit het artikel over hem
in de vorige letstelezen.
Kunst en filmkunst bestaan. Die zekerheid kreeg
ik van P. Daar waar geprobeerd wordt een toe
schouwer of jezelf anders naar de realiteit te laten
kijken dan gebruikelijk en dit gevisualiseerd of
hoorbaar gemaakt wordt, daar wordt kunst ge
maakt. Kunst is een vorm van communicatie. Het
aantal 'toeschouwers' dat bereikt wordt doet er
niet toe ook niet wanneer, al zou je allang dood
zijn, hoofdzaak is dat het uitgezondene van de
kunstenaar ooit ontvangen wordt. Als dit dan ook
teel voor een groot publiek duidelijk gemaal
worden. Hiernaast nog betere onderwijsmethi>
den om zo tot een kritisch en mondig publiek t
komen. Dit alles zal er voor zorgen dat kunst uj
het semi-religieus hoekje van voomoemde kun<-
bonzen komt en zich weer onder de mensen kat
bewegen zoals het ook een paar eeuwen geleden
gebeurde. Van Gogh bij de bakker en de slager
heeft een Rembrandt.
Tot slot kwam W.Weber nog tot de conclusie das
alle goede vormgevers of onderzoekers op dezelf
de manier bezig zijn. Allen staan open voor alle
disciplines en gebeurtenissen en kunnen door
creatief te werken en denken deze ook naar hun I
eigen disciplines vertalen.
Het duizelen werd mij niet minder. Ik moest
verder zoeken. Andere disciplines vinden. W
zou een goed tegenoverliggend beeld kunnen
maken. Mode. Natuurlijk, mode. Iemand dit
daar veel vanaf zou moeten weten is Gerda
Boersma, moderedactrice van de Provinciaal
Zeeuwse Courant. Haar dus meteen gebeld. Hier
geen duizelingwekkende woordenvloed waarin
de "Waarheid" ergens ronddreef. Een heldert
uitleg kabbelend als een koel bergbeekje volgde
op mijn vraag of mode kunst is.
Allereerst moest het begrip kunst verklaard wor
den. Kunst is volgens Boersma de innerlijke
drang tot creëren. Dit natuurlijk met nuances.
Mode was dus ook kunst. Mits deze mode vol
deed aan een aantal voorwaarden. Ze verdeelde
de modewereld in drie takken: de echte kunste
naars, de tussenliggers en de confectionairs. Van
de laatste is niets te verwachten. Zij stelen dt
kunst.
Echte kunstenaars maken hun mode vanuit de
innerlijke drang tot creëren dus, daarbij is hun
ambachtelijke kant ook bijzonder ontwikkeld. Zo
ontwerpt de echte modekunstenaar zelf zijn stof
fen, bepaalt kleuren, maakt een interessant lij
nenspel en weet dit alles in de juiste balans neer
te zetten. Maar het belangrijkste is de tijd waarin
hij dit doet. Volgens Boersma kenmerkt de ware
modekunstenaar zich door het being in The1
Right Place at the Right Time'. Als waar kunste-1
naar noemde ze Christian Lacroix die afgelopen
jaar als een komeet omhoog schoot.
In de tussenliggende zone noemde Boersma
Moses Talusa die op zeer creatieve wijze zich be
zig houdt met het draperen van grote stukken
tof tot een kledingstuk. Evenals W.Weber vindt
Gerda Boersma dat- de vraag wat kunst is alleen
olgens strikt eigen subjective criteria beant-
oOrdt kan worden. Dat had ik dus al bereikt.
gunst is individueel. Klopte dit? Hoe zat dat dan
et toneel en theater waar mensen samen tot
een 'kunstwerk' komen. Was dit dan geen
kunst?
Opnieuw pakte ik de telefoon. Met trillende
hand draaide ik telefoonnummers. Ik probeerde
toneelgroep Dodd, geen gehoor. Ik probeerde
het Steunpunt voor kunstzinnige vorming etc.,
Huybrechts, niet aanwezig. Bij Uit in Zeeland
kwam ik terecht bij Peter de Quelery, Jan de la
Mar was niet aanwezig, die als interim woord
voerder slechts kon vertellen dat mijn vraag erg
moeilijk was en dat een borrel erbij mischien tot
een oplossing zou kunnen voeren. Dit laatste was
dan uiteraard wel zijn persoonlijke mening. Hij
kon me dus slechts doorverwijzen naar Jan de la
Mar, die zeker gezien zijn naam, mij een oplos
sing zou kunnen bieden. Dat moest dan maar
even wachten. Ik wilde nü een antwoord. Mij
schoot te binnen dat popmuziek ook wel kunst
genoemd wordt, zeker als ze grensverleggend is.
Het Beest in Goes zou hier meer van kunnen we
ten. Programeur van Het Beest, Chris Tangelper,
vertelde dat hij mijn vraag overbodig en onzinnig
vond. Te moeilijk gedoe, daar hield hij zich niet
mee bezig. Hij programed! zonder bijbedoelin
gen en als het maar aardig is is het voldoende.
Het programma spreekt voor zich en als ik dat
een jaartje zou volgen zou er mij wel wat duide
lijk worden.
Zweet begon op mijn voorhoofd te parelen. Al
vrijdagmiddag en ik wist nog steeds niets.
Hoewel mij natuurlijk al veel duidelijker gewor
den was. Ik probeerde verder.
Cartrouble, Duo Top Honderd natuurlijk, musi
cus Jaap van Boven die naast het musiceren in
voornoemde muziekgezelschappen ook free
lance schreef voor o.a. een muziektijdschrift in
Zeeland. Ook componeert hij. Moeizaam draaide
mijn vinger de kiesschijf. Mijn stem begon gebar
sten te klinken. Overdonderd door mijn vraag
begon J. te proberen duidelijkheid te scheppen.
Allereerst verdeelde hij de popmuziek in twee
soorten: de alternatieve en commerciële. Evenals
in de modeconfectie houdt de laatste zich slechts
bezig met het stelen van de goede ideeën die bij
de eerste hoog komen. Daarna werd de term
popmuziek vervangen door hedendaagse mu
ziek Hij merkte op de de grenzen tussen de twee
erg vaag waren en vaak door vreemdsoortig ge
drag van de 'alternatieven' werd alternatieve mu
ziek die sucses kreeg afgeschreven. Het leek erop
dat succses dus taboe is voor echte kunst. Dit gold
niet voor hemzelf. Het criterium wat hij nam
om echte kunst te ontdekken is het simpelweg
blijven hangen van een lied dat op een gewone
gitaar zonder verdere techniek gemaakt wordt.