Op het eind van de Tweede Wereldoorlog, in januari 1945, ging het huis verloren
doordat de Engelsen het bestookten met brandbommen. Herbouw bleef achter
wege. Wie nu nog iets wil proeven van het Heerenhof uit de tijd van Susanna
Maria Lonque kan terecht in kasteel Duivenvoorde bij Voorschoten. Daar, in de
zogenaamde Oosterlandse kamer, zijn sinds het laatste kwart van de 19de eeuw
twee zeer fraaie buffetnissen uit het voormalige Heerenhof te vinden. Ze waren
in opdracht van Susanna Maria vervaardigd door de Middelburger Hendrik van
Diest. De deuren voor deze nissen werden als panelen in de betimmering opge
nomen.
Personeel
Zowel in Zierikzee als in Oosterland had ze een koets tot haar beschikking.
Daarenboven had ze drie andere rijtuigen. Behalve een koetsier en een hovenier
had Susanna Maria een lijfknecht en drie dienstbodes in dienst. Familiair met
haar personeel was ze allerminst. Ze kende hen veelal alleen bij hun voornamen.
Susanna Maria probeerde goed voor hen te zijn. Zo kregen ze met nieuwjaar en
bij gelegenheid van de kermis fooien. Dit personeel deed overigens niet alle
werk. Veel werd uitbesteed aan Zierikzeese en Oosterlandse ambachts- en werklui.
Uit haar boedelinventaris weten we de namen van degenen, die haar in het laatst
van haar leven hebben omringd. Lijfknecht was de 23-jarige Leendert Uijl. die
later winkelier, schepen en gezworene werd. Werkmeid was Jorintje. Koetsier
was een zekere Hendrik. Dienstbode was Hendrintje. Veel steun moet ze tijdens
haar zieke dagen hebben gehad van juffrouw Van Riel.
Lezen
In 's Heerenhof verpoosde Susanna Maria zich onder meer met lezen. Ze kocht
regelmatig boeken, zowel in Zierikzee als via haar neef Van Citters. Zo schafte ze
in 1748 twee boekjes aan van de dichter Jan Luyken (1649-1712). Van Citters
kocht voor haar de vierdelige Historie der Reformatie aan, geschreven door
Geeraert Brandt. Ook gaf ze boeken cadeau, zoals in 1749 aan schipper Wisse
Salomons uit Sirjansland, die een Bijbels prentenboek kreeg. Vooral theologische
werken hadden de interesse van Susanna Maria. Uit de aanschaf van werken van
onder meer de hoogleraren S. van Til en C. Vitringa zou kunnen worden gecon
cludeerd dat vooral schrijvers in Coccejaanse geest, die sterk de nadruk legden
op de allegorische betekenis van de Bijbel, haar voorkeur hadden. Een volledige
opgave van het boekenbezit bezitten we niet, maar uit het feit dat boekhandelaar
Pieter Ozias van den Thoorn na haar overlijden de waarde taxeerde op ruim dui
zend gulden mag worden afgeleid dat zij een omvangrijke bibliotheek heeft
gehad. Het overgrote deel van de boeken bevond zich in het Heerenhof.
Dorps-, polder- en kerkbesturen
Susanna Maria Lonque stelde als ambachtsvrouwe zowel het dorps- als het pol
derbestuur aan. De dorpsbesturen van Oosterland en van Sirjansland bestonden
uit een baljuw (in Sirjansland schout genoemd), zeven schepenen en een secreta
ris. Daarnaast kenden beiden heerlijkheden een stadhouder, die de baljuw ver
ving. Oosterland en Sirjansland vormden sinds 1683 een polder, die werd
bestuurd door een dijkgraaf, zeven gezworenen, een klerk en een penningmees
ter. Een aantal functies waren kortere of langere tijd gecombineerd zoals die van
baljuw van Oosterland, schout van Sirjansland en dijkgraaf van Ooster- en
49
