Gezocht vrijwilligers/liefhebbers
Alpenwater- Voorafgaand aan de definitieve telavond(en) ga ik
salamander en vaak ter voorbereiding eerst eens alleen op pad. 23
Kamsalamander april het lijkt een geschikte avond te worden, dus
stap ik rond 22.00 uur op mijn fiets voor een rondje
door West-Zeeuws-Vlaanderen. Het is nagenoeg
windstil en ik hoor ai voorzichtig gekèkker aan
de Praatvlietweg vanuit een klein weilandje met
wat schapen waar sinds een jaar of twee enkele
boomkikkers te horen zijn. Bij Sluis neem ik het
schelpen fietspad wat langs de vestingwallen loopt.
Door het geknars van de schelpen moet ik af en
toe even stoppen om goed te luisteren. Het is nog
niet zo lang geleden dat het rondom Sluis helemaal
stil bleef, maar nu hoor ik naast een alarmerende
meerkoet in de gracht zowel voor als achter mij
meerdere boomkikkers kwaken. Ik ben onderweg
richting Retranchement als ik vlak voor mij een vos
de Provincialeweg zie oversteken. Ik herken hem aan
zijn pluimstaart. Eenmaal op de (oude)zeedijk langs
de Zwinpolder, de temperatuur schommelt tussen
de 13 en 15 graden, wordt er volop gekèkkerd.
In 2007 zijn de eerste boomkikkers in dit gebied
waargenomen. De aantallen namen daarna vrijwel
jaarlijks toe tot een maximum van 380 in 2017.
Naast de boomkikker komen in de Zwinpolder
ook de bruine kikker, gewone pad, groene kikker
(bastaardkikker) en kleine watersalamander
voor. In de omgeving van het meer dan 100 jaar
oude, gerestaureerde veldschuurtje zie ik in de
schemer een jagende ransuil. Dit soort schuurtjes
Groene kikker kwam vroeger talrijk voor, maar ze zijn thans
Ondanks een stormvloed in 1682 en aantastingen
ten gevolge van zandafgravingen en aanleg van een
tramlijn, zijn de Wallen van Retranchement redelijk
goed intact gebleven. Ze vormen in cultuurhistorisch
opzicht een voor Nederland unieke vesting.
De Wallen hebben naast hun cultuurhistorische
waarde ook een grote natuurwaarde. De
hooggelegen gedeelten vertonen overeenkomst
met de begroeiingen van dijken en de drassige
lage gedeelten met die van kreekoeverland. Een
bijzondere duingraslandvegetatie met zeldzame
klaversoorten is op de Wallen goed ontwikkeld.
Er komen mooi ontwikkelde meidoornhagen voor,
die een belangrijk biotoop zijn voor insecten en
struweelvogels en in combinatie met de aanwezige
poelen en ruigtevegetaties tevens een uitermate
geschikt leefgebied vormen voor de landelijk ernstig
bedreigde en zeldzame boomkikker, die hier nog in
redelijk grote aantallen in dit gebied voorkomt."
De boomkikker was jarenlang een zorgenkindje
met als dieptepunt de jaren 90 van de vorige eeuw,
toen er verspreid over drie van elkaar geïsoleerde
gebieden, Kievittepolder, Wallen van Aardenburg
en de Wallen van Retranchement nog maar
een paar honderd van deze gifgroene kikkertjes
voorkwamen. Reden van de afname was het verlies
aan geschikte leefomgeving door een veranderend
gebruik van het buitengebied. Er is in West-
Zeeuws-Vlaanderen i.s.m. verschillende partners
de afgelopen 20 jaar daadkrachtig gewerkt aan het
uitvoeren en het tot stand brengen van meerdere
natuurontwikkelingsprojecten die deel uit maken
van het Natuurnetwerk Zeeland. Dit netwerk van
bestaande en nieuw gerealiseerde natuurgebieden
in Zeeland beëindigt de versnippering van de natuur
en vergroot de overlevingskansen van zeldzame
dieren en planten. Het uiteindelijke doel was de
geïsoleerde leefgebieden van de boomkikker met
elkaar verbinden, waardoor de populatie minder
kwetsbaar wordt. Met de uitvoering van het
herstelprogramma kon de achteruitgang van de
boomkikker rond de eeuwwisseling worden gestopt.
In de Dorpsstraat van Truzement, zoals men hier
ZEEUWS
vrijwel verdwenen in Zeeuws-Vlaanderen. Het is
hier allerminst stil met het geroep van tientallen
boomkikkers Terwijl ik nog even nageniet van
de ransuil, hoor ik alweer het geluid vanaf mijn
volgende doel, de vestingwallen van Retranchement.
Retranchement dateert uit de 17e eeuw toen
het als vesting, genaamd "Retranchement
Cadsandria", aangelegd werd langs de zeearm
"Het Zwin" die destijds een belangrijke vaarweg
vormde. In combinatie met andere fortificaties
was Retranchement Cadsandria een onderdeel
van de zogenaamde"Zwinlinie"waartoe ook Sluis
en Aardenburg behoorden. Het beheersen van de
doorgang voor de scheepvaart door"Het Zwin" lag
hieraan ten grondslag.
dit vestingstadje noemt, stap ik af en neem het
voetpad over de vestingwal.Terwijl in het donker de
koeien zich afvragen wie er op zo'n laat tijdstip nog
buiten is, maken de boomkikkers een kabaal van
jewelste. Met meer dan 600 roepende mannetjes
in 2017 kennen de Wallen van Retranchement de
hoogste dichtheden. Ondanks de grote fluctuaties in
aantallen lijkt het erop dat de boomkikkerpopulatie
op de Wallen van Retranchement stabiel is gebleven
de afgelopen jaren. Op weg naar de Kievittepolder
passeer ik de Willem Leopoldpolder, één van de
eerste natuurinrichtingsprojecten in het kader van
het Natuur Netwerk. Twee jaar na de inrichting
zijn de eerste boomkikkers waargenomen (15
roepende mannetjes). Vanaf 2010 nam het aantal
exemplaren sterk toe tot maxima van rond de
400 (2017). De laatste jaren schommelt het aantal
roepende mannetjes rond 200. De waterkwaliteit in
de poelen en plassen van de Willem Leopoldpolder
met soorten als bruine kikker, gewone pad, groene
kikker (bastaardkikker), kleine watersalamander
en kamsalamander is goed (vrij voedselarm). Dit
komt omdat ze gelegen zijn op een vrij schrale
zandbodem, geïsoleerd liggen, en er geen
bemesting plaatsvindt. Over de zeedijk van Het Zwin
fiets ik door, in mijn linker oor hoor ik één roepende
boomkikker, hij zit te roepen aan de oever van de
hollestelle, een buitendijkse drinkpoel voor het vee.
Bij de Kievittepolder is het wat stiller dan ik dacht.
Jaarlijks worden hier de poelen ook gemonitord
op het voorkomen en de verspreiding van
de kamsalamander(één van de belangrijkste
bolwerkjes), de grootste Nederlandse
watersalamander. Volwassen dieren worden ruim
12 cm lang. Ook een derde salamandersoort, de
alpenwatersalamander met z'n fel oranjerode buik
komt voor in dit gebied. Ondertussen is er een
nieuwe dag begonnen en ik zet de elektrische fiets
een standje hoger. Zowel in de Herdijkte Zwarte
polder, de Strijdersgatpoider als in de Kleine
Loodijkpolderzijn de kikkers nog actief. Het is 00.30
uur als ik Aardenburg nader, op het traject, ca 2
kilometer tussen Draaibrug en Aardenburg is het Juveniele
geluid van de boomkikkers aan één stuk door te boomkikker
horen. Ze worden bijgestaan door het gekwaak van
de groene kikkers. Al voor dat ik bij Aardenburg aan
kom hoor ik de kikkers van Aardenburg en voor de
tweede keer kruist er een vos mijn pad. De meeste
inwoners van Aardenburg liggen al op één oor als ik
mijn ronde afsluit.Ter hoogte van het parkbos van de
Elderschans hoor ik nog de spookachtige vibrerende
roep van een mannetje bosuil:"hoe... hoe-hoe-hoe-
hoeeee...".
In de periode die hierop volgt tot en met de eerste
week van mei blijven de avondtemperaturen aan
de lage kant en hebben de boomkikkers er niet
veel zin in. In de tweede week van mei lopen de
temperaturen op tot ver boven de twintig graden.
Op 10 mei is het dan zover, we weten wat ons te
doen staat, laat in de avond, vroeg in de nacht
komen bij mij de eerste telgegevens (ieder heeft
zijn eigen telgebied) binnen. Het was weer een
succesvolle telling met in totaal ruim 1900 roepende
mannetjes, op een prachtige avond in mei. Met dank
aan de collega's van team Zuid, Staatsbosbeheer en
de vrijwillige streek herpetologen.
Het aantal getelde boomkikkermannetjes ten
westen van de lijn Groede- Oostburg- Aardenburg
schommelt al zo'n vijfjaar rond de tweeduizend,
met een uitschieter in 2017 van 2500 roepende Ransuil
mannetjes. Ondanks de grote fluctuaties in aantallen
lijkt het erop dat de boomkikkerpopulatie de
laatste jaren stabiel is gebleven. De fluctuaties
zijn mogelijk te verklaren door het verschil in
omstandigheden tijdens de telavonden en in goede
voortplantingsseizoenen en zachte winters.
Fred Schenk is regiobeheerder van
Het Zeeuwse Landschap in West-Zeeuws-Vlaanderen.
Door sterke uitbreiding, toename van vele
voorplantingswateren in de voorbije jaren in met
name West-Zeeuws-Vlaanderen zijn we nog op
zoek naar liefhebbers die ons willen helpen bij het
inventariseren van bruine kikker en gewone pad
info/aanmelden:
fschenk@hetzeeuwselandschap.nl
LANDSCHAP
