ZEEMUILTJES
J
v.
Een modelzuivelbedrijf
Aanvankelijk dreigden zy de oester-
cultuur te verstikken. Zy blijken
een onuitputtelijke bron van eiwit
stoffen, vet en vitaminen te zijn.
VER het zeemuiltje wordt den laatsten
tijd nogal eens geschreven. Dit zou misschien
den indruk kunnen wekken, dat wij hier te
doen hebben met een nieuw product van de
Scheldestroomen. Niets is echter minder waar
dan dat. Zeemuiltje is slechts een nieuw woord,
een goed Nederlandsch woord voor het schelp
diertje, dat voorheen werd aangeduid met den
naam slipper, een afkorting van het Engelsche
slipper limped, (muiltjeslak). De nieuwe naam
is niet alleen een zuiver woord uit onze mooie
landstaal, maar geeft ook beter het wezen
van dit beestje weer, omdat het meer een
schelpdier dan een slak is, en als zoodanig
naast de andere schelpdieren, zooals oesters
en mosselen, een plaats op de banken in de
Sohelde inneemt.
De zeemuiltjes komen oorspronkelijk uit Ame
rika. Aangezien zij zich in het water aan aller
lei harde voorwerpen vastklampen, is het zeer
waarschijnlijk, dat zij aan en onder schepen
van Amerika naa" Engeland zijn overgebracht.
Een vijftien-tal jaren geleden zijn zij vermoe
delijk op dezelfde wijze van Engeland naar
de Zeeuwsche stroomen gekomen. Deze enkele
exemplaren hebben zich in enkele jaren zoo
danig vermenigvuldigd, dat in het begin der
dertiger-jaren de banken in de Schelde er mede
bedekt werden.
Een gevaar voor de oestercultuur
Toen werden zij een gevaar voor de oestercul
tuur. Niet, dat zij de oesters individueel bedreig
den, maar indirect, op tweeerlei manier. In
de eerste plaats vermenigvuldigden zij zichzelf
zoo snel en in zulke enorme hoeveelheden, dat
zij de natuurperceelen, de beste oesterbanken,
zoodanig bezetten, dat er voor de oesters bijna
geen geschikte voedingsbodem meer overbleef.
In de tweede plaats overwoekerde het broed
van de zeemuiltjes het oesterbroek op de als
collecteurs uitgezaaide schelpen, waardoor vol
doende aanvulling van de door de z.g. doorn
ziekte reed3 gedecimeerde oesters onmogelijk
werd en de geheele oestercultuur met onder
gang werd bedreigd. Toen was men genood
zaakt met spoed krachtige maatregelen te
nemen.
De gemeente Yerseke pakte aan
Deze maatregelen werden zoodanig ontworpen,
dat hiermede tevens de werkloosheid krachtig
werd bestreden. De oesterbanken waren door
de slippers vervuild, evenals een stuk bouwland
door onkruid wordt overgroeid. Het eerste werk
was dus de natuurperceelen, zoo goed en zoo
kwaad als dit ging, van de zeemuiltjes te
reinigen. Dit geschiedde op initiatief van het
gemeentebestuur van .Yerseke in werkverschaf
fing met rijkssubsidie. Op deze wijze werden
er ettelijke tienduizenden guldens verloond. Het
tweede gevaar werd bestreden door, in plaats
van schelpen op de perceelen te zaaien, weer
gekalkte dakpannen te gaan gebruiken om het
oesterbroed op te vangen. Door proeven was
namelijk gebleken, dat op de pannen het oester-
broed niet door de jonge zeemuiltjes werd
overwoekerd. Ook hierdoor kwam ei* veel werk
en werd er een speciale groep panoesterkwee-
kers geschapen. De gemeente Yerseke stimu
leerde dit werk door aan de belanghebbenden
in groote hoeveelheden pannen en kalk in huur
koop te geven op gemakkelijke voorwaarden.
Aldus kwam de oestercultuur langzamerhand
de gevaren eenigszins te boven, doch de zee
muiltjes bleven zich in de Schelde in milliar-
den vermenigvuldigen en toornden zich op den
Scheldebodem op.
Nuttig voor devoedselvoorziening
Tot zoover de debetzijde van de zeemuiltjes.
Naarmate de grondstoffen en voedselvoorra
den echter schaarscher werden, kwam de ge
dachte naar voren of de zeemuiltjes niet in de
voedselvoorziening ingeschakeld zouden kunnen
worden. Diverse proeven werden genomen en
het bleek, dat de zeemuiltjes naast een vrij
hoog percentage eiwit 4 pCt. vet en vitaminen
bevatten. Bovendien is de smaak uitstekend.
Het vraagstuk der bewerking en verwerking
is echter nog niet afdoende opgelost, al heeft
men ook hiermede reeds een begin gemaakt.
De zeemuiltjes kunnen worden verwerkt tot
menschelijk en dierlijk voedsel of voor indus
trieel gebruik.
Men kan ze verder rauw, geconserveerd of
gedroogd gebruiken. Het zeemuiltje is reeds
van nature niet malsch, doch wordt bij het
koken bepaald taai. Om dit te compenseeren
is het noodig ze te malen, alvorens ze als
spijze of bij het bereiden van spijzen te ge
bruiken.
De zeemuiltjes worden met motorbooten op
de Scheldebanken gevischt, „gekord", met een
kor (net). Daarna worden ze naar loodsen ge
bracht en daar door rappe handen met naal
den uit de schelpen gehaald. Een geroutineerde
arbeider kon op deze wijze per dag ruim 20
kg. visch verzamelen. Aangezien de zeemuil
tjes rauw niet veel langer dan een etmaal
frisch blijven, worden ze direct geconserveerd
in een 22 pCt. zoutoplossing, in vaten gepakt
en verzonden. Op deze wijze blijven de beestjes
gegarandeerd twee a drie weken goed. Ze wor
den bijna uitsluitend geëxporteerd naar België,
waar de animo voor dit product zeer groot is.
Twee Yerseksche bedrijven, één oester- en één
mossel-bedrijf, hebben als nevenbedrijf de ver
werking van zeemuiltjes ter hand genomen en
exporteeren dit geconserveerde product vrij
regelmatig naar België. Toch staat één en
ander nog in de kinderschoenen.
IERSEKE
Collectieve arbeidsovereenkomst
Oesterbedrijf
De persdienst van het N.V.V. schrijft ons:
Het college van rijksbemiddelaars heeft een col
lectieve arbeidsovereenkomst voor het Oesterbe
drijf te Zeeland en Bergen op Zoom, welke is
afgesloten tusschen den provincialen Zeeuwschen
Visscherijbond en den Centralen bond van trans
portarbeiders, goedgekeurd.
Het is thans voor de eerste maal, dat in het
oesterbedrijf een ordening der loonen en arbeids
voorwaarden tot stand is gekomen. De in de
C.A.O. opgenomen loonen liggen 20 tot 25
boven het peil van Mei van dit jaar. Nadien
waren verschillende werkgevers reeds tot ver
hooging der loonen overgegaan, waarschijnlijk
onder invloed van de actie van den Centralen
Bond. Het loon voor visschers bedraagt 25 per
week, voor monteurs 23, voor dekknechts 22
en voor seizoendekknechts 22. Ook voor andere
categorieën arbeiders zijn loonen vastgesteld. In
bedrijven, waar betere loon- en arbeidsvoorwaar
den bestaan dan in de C.A.O. worden genoemd,
zullen deze blijven bestaan.
In de C.A.O. is een vacantieregeling opgenomen.
Er wordt een bemiddelingsbureau en een scheids
gerecht ingesteld.
Medewerking aan den Landstand
De plaatselijke Landbouwvereeniging besloot met
algemeene stemmen tot medewerking aan en in
den Ned. Landstand.
Links onder een leege
schelp (een muiltje
verder enkele zee-
muiltjes uit de schelp,
enkele in de geopende
schelp en een paar
dichte schelpen.
Foto Landstandpers
dienst.
Omtrent de verwerking voor industrieel gebruik
worden momenteel nog proeven genomen en
onderzoekingen gedaan. Omdat het verwijderen
der visch uit de schelp volgens de boven aan
gegeven methode door de arbeidsloonen nogal
duur wordt, wordt thans gezocht naar een
methode, waardoor mechanisch of chemisch dit
werk kan worden verricht. Voor industrieel
gebruik is het drogen der zeemuiltjes «vermoe
delijk de meest aangewezen weg. Hiervoor is
echter een drooginstallatie noodig. Omdat
hierbij gezorgd moet worden voor het behoud
van de eiwitten, vetten en vitaminen, is een
langzaam drogingsproces bij niet te hooge tem
peratuur vereischt. Vermoedelijk zal hiervoor
in de warmste zomermaanden ook nog een
koelinstallatie noodig zijn. Als de ruwe zee
muiltjes gepeld worden, blijft er ongeveer 10
pCt. visch over. Indien deze visch gedroogd
wordt, resteert er eveneens ongeveer 10 pCt.
In deze 1 pCt. gedroogde zeemuiltjes zit dan
al het eiwit, vet en vitaminen geconcentreerd,
dat in een 100 maal grootere hoeveelheid zee
muiltjes in de schelp verborgen zit. Dit ge
concentreerde voedsel is zeer smakelijk en
uitstekend te bewaren.
Milliarden op den Scheldebodem.
De hoeveelheid zeemuiltjes, die op de Schelde
banken aanwezig is, is niet gemakkelijk te
schatten. Milliarden, tonnen, üggen er op den
Scheldebodem. Het grootste gedeelte der ban
ken is met deze diertjes bezet. Omdat alles
zich echter onder water afspeelt, zijn zoo moei
lijk nauwkeurige cijfers te geven. Men weet
wel ongeveer de oppervlakte, waar de beestjes
zijn, niet echter hoe dik deze laag overal is en
ook niet of in de dikste lagen alle diertjes nog
levend zijn. In ieder geval is de voorraad
enorm groot. Een globale berekening gaf aan,
dat de geheele Yerseksche motorvloot van on
geveer 160 schepen een jaar lang zou kunnen
visschen. Een andere berekening gaf als resul
taat, dat geheel Nederland een jaar lang één
dag per week met dezen voorraad zijn vleesch-
rantsoen zou kunnen dekken.
Zoo liggen dan geweldige hoeveelheden voe
dingsstoffen in de Schelde, voedingsstoffen die
men slechts behoeft op te visschen en te ver
werken. Het is daarom te hopen, dat deze
eiwitbron op een rationeele en doeltreffende
wijze geëxploiteerd zal kunnen worden en vol
ledig in de voedselvoorziening ingeschakeld zal
kunnen worden. Deze exploitatie mag niet af
springen op financieele of technische bezwaren,
zeker niet in dezen tijd. V.
(Vervolg van pag. 4)
Neemt men het gemiddelde over een geheel
jaar, dan blijkt dat Rijsbergen op de tweede
plaats prijkt met zeer gering verschil met
nummer een van de rangschiKkingslyst. Niet
zonder trots toonde de heer van Oorschot ons
die lijsten en het is ook begrijpelijk nu alle
moeite en inspanning om een prima artikel op
de markt te brengen beloond zijn geworden.
Behalve de warenkeuringsdienst, verricht de
controledienst van den Brabantschen Zuivel-
bond uitstekend werk. Deze laatste stelt ons
in kennis met den toestand var de melk, zoodat
de leider van de fabriek precies op de hoogte
is van de kwaliteit van het waardevolle pro
duct. Het materiaal moet goed zijn het op
bergen van de maten moet oordeelkundig ge
schieden om het bacteriepercentage zoo laag
mogelijk te houden. Tevens wordt ei voor ge
waakt, dat de melkventer geen fouten maakt
en zich stipt houdt aan de voorschriften in
het belang van de hygiëne gesteld.
Het resultaat
Al die keuringen, controle enz. hebben gemaakt,
dat de kwaliteit van de boter zeer is opgevoerd.
En dat was ook noodig. Men waande zich zoo
superieur boven andere landen, dat het een ont
goocheling was, toen op een tentoonstelling in
Berlijn bleek, datniet ons land de eereplaats
bezette, maar met de derde na Denemarken en
Zweden genoegen moest nemen.
Onze oogen zijn toen open gegaan, door weten
schappelijke toepassingen heeft men de kwaliteit
nu zoo hoog opgevoerd, dat, aldus de heer Van
Oorschot, wij er zeker van zijn thans de eere
plaats te hebben herwonnen.
Naast het officieele rijkskeuringsmerk, dat een
onvervalscht product waarborgt, is de fabriek
gerechtigd tot het aanbrengen op de verpakkings
middelen van de letters Z.K.B. (Zuivel Kwaliteits
Bureau) en bovendien prijsklasse I. Het Z.K.B.-
merk gaat dus veel verder dan het rijksmerk en
juist daarom stelt de fabriek er een eer in om
die letters te mogen gebruiken.
Vanaf de instelling daarvan tot op den huidigen
dag, zonder eenige onderbreking, staan die letters
op het Rijsbergsche product vermeld en St. Bavo
stelt daar een eer in en terecht. Het is een
pluim voor de fabriek en een prikkel voor allen
die op eenigerlei wijze er toe moeten meewerken
om den uitstekenden naam van de fabriek hoog
te houden en te handhaven. C.
