BOEKHM^L7 'Een stuk van een uur lijkt soms niet langer dan een kwartier' 'Intellectueel staat bij mijn leerlingen gelijk aan het componeren met de computer' festival nieuwe muziek 'morton feldman; 14 Feldman leidt van 2 t/m 6 juli een work shop compositie in het Centrum Nieuwe Mu ziek. Het is voor gevor derden. Deelname kost f. 100,-. Opgave: Stichting Nieuwe Mu ziek, Kloveniersdoe len, 01180-23650. Onderdeel van de 'Master class compo sitie' zijn discussies met de componisten Bunita Marcus, Jannis Xenakis en Per Nor gard. Composities van Feldman worden ge speeld op 3 Juli, 21.00 uur (de Feldman Dag) en 6 juli, 21.00 uur in Centrum Nieuwe Muziek, Kloveniers doelen, Middelburg. oefeningen op de achtergrond krijgt het gesprek het karakter van een absurde schets voor twee heren. 'Mensen denken nog steeds dat muziek onder het begrip 'kunstvorm' valt. Dat je het maken moet aan de hand van klassieke waarden en technieken. Zoals dat vandaag de dag nog steeds gebeurt. Jaren geleden gaf ik een lezing in het middenwesten van de Verenigde Staten. Ik vroeg: wie is de grote componist? Pierre Boulez of John Cage? Slechts één persoon stak zijn hand op voor Cage. En ik zei: weetje waarom het Pierre Boulez is? Omdat hij dezelfde verdomde rotzooi brengt waar je al je hele leven naar luistert. Hij volgt na wat anderen deden en doen. Dat heet immers muziek? Zeker, hij schrijft soms een meesterwerk. Maar waar blijven zijn intellectuele beslissingen? Boulez herhaalt nog immer wat zijn leermeester René Leibowitz vertel de. Hij mag zich een gevierd componist noemen omdat hij virtuositeit voorschrijft. Zolang mensen dergelijke demonstraties horen, voelen ze zich gelukkig. Het geeft een meerwaarde aan de muziek. Het zorgt ervoor dat de uitvoerder met zijn instrument arbeid verricht. Het vertelt het publiek dat muziek een moeilijke zaak blijft die maar een enkeling doorgronden kan. Mijn advertentie muziek verwart. Want dat virtuose, het zit erin. Maar waar? En de vorm. Het verloopt volgens een plan. Maar welk?' Feldman deelt die verwarring met Amerika's meest bekende avant-gardist John Cage met wie hij sinds 1950 optrekt. Samen met de componisten Christian Wolfe, Earl Brown en David Tudor vormden ze in de vroege jaren vijftig een groep. Volgens Morton Feld man mag het hun grootste verdienste heten dat ze elkaar op geen enkele manier beïnvloedden. Alleen over notatie wisselden ze ideeën uit. Aan de hand daarvan verliet hij de traditionele noten en ging over naar de grafische notatie die hij later weer inwisselde tegen het gangbare notenschrift. Want dat beviel hem uiteindelijk nog het meest. Zoals de discussies over de abstracte schilderkunst van bijvoorbeeld Jackson Pol lard hem meer interesseerden dan gesprekken over eigentijdse muziek. Tussen Cage en Feldman zit een wereldwijd verschil. In leeftijd telt de eerste vijftien jaar meer, wil vrijheid voor klank, de uitvoerders en het publiek en bedient zich van opmerkelijke klankbronnen. Zoals een vleugel die hij volstouwt met bouten en moeren, visloodjes en elastiekjes. Meneer Cage's geprepareerde pidno die een soort gamelanmuziek voortbrengt. Een ontdek king die naar Morton Feldman zegt niet helemaal op rekening van John Cage komt. Daarnaast spelen buitenmuzikale zaken als Oosterse denkwijzen en macrobiotische voeding een belangrijke rol in zijn werk. Feldman denkt er anders over. 'Ik interesseer me niet voor verre volksmuziek of oriëntaalse gedachten. Ik voel me westers. Door en door. Met een grote waarde ring voorde Duitse muziekpartij. Ondanks mijn Jood se wortels. Ik interesseer me voor Bach, Van Beetho ven, voor de perfectie van Stradivarius die simpel met kloppen het juiste hout voor een viool koos. Ik hoor eerder thuis in Europa dan in de Verenigde Staten. Het Amerikaanse publiek tolereert mijn muziek maar be grijpt niet waarover het gaat. Hun toppunt van intellec tuele muziek bestaat uit het eindeloos herhalen van Schönbergs strijkkwartetten. Intellectueel staat bij mijn leerlingen gelijk aan het componeren met de computer. Daarmee trekken ze op de meest onwezen lijke manieren toonladders uit el kaar. Ik zeg nooit dat ik het niet mooi vind. Ik zeg altijd dat er vast wel iemand op deze aarde rondloopt die het wél mooi vindt. Maar niemand speelt de stukken van mijn studenten en ze begrijpen niet dat het aan henzelf ligt. Voor de loj zei ik een keer: jullie muziek komt nergens aan bod omdat een Joodse homosexuele maffia de muziekpraktijk regeert. En verdomd, ze geloofden het nog ook.' Uiterst serieus en onverzettelijk praat Morton Feldman over één zaak: hij keert zich af van de vrije improvisatie. 'Het bestaat niet. Muzikanten die zeggen dat ze een 'vrije improvisatie' brengen, stellen in wezen een losse compositie voor. Ze nemen één onderwerp en bouwen dat uit. Maar altijd volgens een vast stramien. Een langzaam begin wat gaandeweg overloopt in een snel middendeel en afloopt naar een langzaam slot. De klassieke driehoek. Improvisatoren herhalen illustere voorgangers of streven naar een bepaald instrumen taal gegeven. Het draait allemaal om stijl. Jazzpianist Thelonius Monk maakt daarop een uitzondering. Hij zomer i ontwikkelde een zeer persoonlijke timing en bouwde zijn muziek tot weergaloze verticale constructies. Maar wanneer hij alleen speelde, zonder de inbreng van anderen, verviel hij tot navolging van anderen, van bijvoorbeeld jazzpianist Art Tatum. Laat stijl naar de bonder lopen. Het komt niet verder dan de oppervlakte en nodigt uit tot imitatie.' Morton Feldman stelt dat hij niet imiteerten wil niet dat '©mand zijn muziek met die van andere componisten vergelijkt. Met die van Erik Satie bijvoorbeeld. Volgens hem liet deze Fransman zich volledig leiden door de muziek uit de negentiende eeuw en schreef muziek met effecten die continue doorlopen en uitmonden in een doel. Feldman streeft niets na, buiten het sensuele van de piano. Zachte onderbrekingen van de stilte met een haast informeel karakter. Zo hoort het vindt hij. Want naar zijn idee blijft de stilte nog steeds de mooiste muziek. Morton Feldman met pianiste Aki Takehashi op de achtergrond in het Middelburgse Cen trum Nieuwe Muziek. Foto Wim Riemens Aki Takehashi 1 zomer 15

Tijdschriftenbank Zeeland

Mooie moeite / Uitblad voor Zeeland | 1986 | | pagina 8