bouw. Oude ansichten tonen het voormalige
rechthuis als een verdiepingloos pand met brede
gepleisterde voorgevel. Het werd in twee wo
ningen gesplitst en is thans door afwijkende ver
nieuwing van de twee helften van de voorgevel
onherkenbaar.
Veel aandacht besteedt Pronk ook aan het slot
te Baarland, waarvan nu nog slechts het om-
grachte terrein en een bijgebouw over zijn. Hij
laat het toegangshek zien, met beelden op de
posten, en geeft het grote adellijke huis van drie
kanten weer. De ietwat afzijdige ligging, aan de
rand van het dorp, maar in de nabijheid van de
kerk, is typerend voor het huis van de am
bachtsheer zoals dat ooit in de meeste Zeeuwse
dorpen aanwezig was. Tegenwoordig is er
bovengronds slechts in enkele dorpen nog wat
van terug te vinden.
De oude ansichten van omstreeks 1900 tonen
naast direct opvallende veranderingen (zoals de
hoge pastorie uit circa 1860, de school uit 1880
en het gemeentehuisje uit 1883, alle ten zuiden
van het kerkhof opgetrokken) ook allerlei in
eerste instantie minder in het oog springende
wijzigingen ten opzichte van de 18de-eeuwse
situatie. De verdiepingloze dwarse huizen,
meestal met een gepleisterde voorgevel, zijn nu
verre in de meerderheid. In de inrichting van de
openbare ruimte is echter nog veel hetzelfde
gebleven.
Dit laatste is al geheel anders op de foto's uit
het midden van de jaren zestig, de periode van
de eerste stappen op het pad van de ook wet
telijk verankerde monumentenzorg. De Monu
mentenwet was in 1961 goedgekeurd en in 1962
van kracht geworden en niet alleen moest er nu
een monumentenlijst komen, maar tegelijk werd
ook gewerkt aan een selectie van te beschermen
stads- en dorpsgezichten. Hierbij werden van de
in eerste instantie in aanmerking komende
plaatsen kaarten vervaardigd waarop 'goede'
panden en gevels werden onderscheiden, naast
'door hun ligging storende moderne' panden en
gevels. Typerend genoeg werden op deze kaar
ten gebouwen en gevels uit de 19de eeuw
vrijwel zonder uitzondering als onbelangrijk
genegeerd of als 'storend modem' gekarak
teriseerd.
Dat hierover tegenwoordig heel anders wordt
gedacht, is genoegzaam bekend. Vrijwel alles
is nu voorwerp van studie geworden en het
groots opgezette Monumenten Inventarisatie
afb. 1. De vaete te Baarland, foto Rijksdienst voor de Monumentenzorg
1985.
1 9