dan als mens gewaardeerd. Hij kwam
van te ver en te hoog, en de enkele
keren dat hij eenvoudige onderdanen
even in zijn schijnsel liet staan mid
dels gestrooi met fooien was dat van
strikt onpersoonlijke aard. Want 'een
man als ik bekommert zich weinig om
het leven van een miljoen mensen'
ook dat is een - zelfs nog gekuiste -
uitspraak van Napoleon.
noten
1. 'Dagboek van Jacob Hendrik Schorer,
28 juli 1809 - 6 december 1810; uitgege
ven door Mr. W.D. de Bruine', Archief:
vroegere en latere mededelingen voorna
melijk in betrekking tot Zeeland (AZG)
1963, IX en 207 blz. (de vertaling van
Franse citaten hieruit en uit andere pu
blicaties zijn van mij); C.F. Gijsberti
Hodenpijl, 'Het bezoek van Napoleon I
en Marie Louise aan Zeeland in 1810',
S.I., overdruk uit: Nederland, 1901, 65-
76.
2. Beknopte biografische en bibliografische
informatie over J.H. Schorer (1760-1822)
in Encyclopedie van Zeeland dl. III (Mid
delburg 1984), 46 en 586.
3. J.Presser, Napoleon: historie en legende
dl.II (4e dr., Brussel 1963), 611-730.
4. H.P.H. Jansen, Lexicon geschiedenis van
de Lage Landen (6e dr. Utrecht/Antwer
pen 1983), 145.
5. C.F. Gijsberti Hodenpijl, Napoleon in Ne
derland (Haarlem 1904); L.J. Rogier, Een
heid en scheiding: geschiedenis der Neder
landen 1477-1833 (4e dr. Utrecht/Antwer-
pen 1974), 270 v.v. Gerlof D. Homan,
Nederland in de Napoleontische Tijd 1795-
1815 (Haarlem 1978).
6. Sophia van Holthe tot Echten, 'Zeeland
en Lodewijk Napoleon', AZG 1980, 114-
132; W.D. de Bruine, 'Zeven februari
1808: Vlissingen onder de weldadige hand
van Napoleon de Grote gebracht', Zeeuws
Tijdschrift 8(1958)93-99; id., 'De landing
der Engelsen in Zeeland: het drama van
1809', Zeeuws Tijdschrift 9(1959)53-64.
7. G.T. Callenfels, 'Keizer Napoleon in den
polder: de Zuidkraaijert (Zuidbeveland)
in 1810', Zeeland: jaarboekje voor 1854,
45-55. Het verhaal werd overgenomen door
Gijsberti Hodenpijl (zie noot 1), die 13
mei noemt als datum van het bezoek aan
Zuid-Beveland, en A.M. Wessels, Ons
Zeeuwsch Verleden (1933; repr. Arnhem
1973), 293-298: 'Napoleon op Zuid-Beveland
('s-Heer Arendskerke)'
8. H.Ph. Callenfels, 'Belevenissen van Jacob
Willem Callenfels, Garde d'Honneur (1792-
1882)', Zeeuws Tijdschrift 20(1970)20-25;
deze Jacob Willem figureert ook in een
verslag van het Goese gardelid David Ver-
vennc: F.H. de Klerk, 'Lotgevallen van
een Goese Garde d'Honneur', Historisch
Jaarboek voor Zuid- en Noord-Beveland
no. 5, 1979, 33-45.
9. A. de Smit, De Burgerlijke en Kerkelijke
Geschiedenis van 's-Heer Arendskerke,
dl. II: De laatste eeuwen ((Eindhoven
1959), 55-56.
10. J. van der Baan, 'Tocht van den Fran-
schen Keizer Napoleon in 1811 naar het
Zwin', Scaldis. Jaarboekje voor de oud
heidkunde
en geschiedenis van Zeeland en Zeeuwsch-
Vlaanderen 1892, 126-127; ook in Gijsberti
Hodenpijl, a.w. in noot 5, 17-18, en in
H.A.M. van de Vijver, 'De hofsteden van
Sluis', Bijdragen tot de geschiedenis
van West-Zeeuws-Vlaanderen nr. 16, 1987,
7-8.
11. Léon Lecestre, Lettres inédites de
Napoléon I, Tome II, p. 168; gecit. in
Gijsberti Hodenpijl, a.win noot 5, 36.
12. P. Rijk Azn, 'Varia over Napoleon', Varia
Zelandiae 5(1965)7-8, met naschrift in
VZ 5(1965)19; W. v.d. Driest, 'Nogmaals:
varia over Napoleon', VZ 6(1966)39; P.
Rijk Azn, 'Varia over Napoleon', VZ 6
(1966)54; A. de Smit, 'De Fransen aan
Sloe en Schenge', VZ 7(1967)49-52 (met
red. naschrift).
13. Red. mededeling in VZ 7(1967)52; 'Boet
zang en andere liedjes', Buil, v.d. Werk
groep Historie en Archeologie onder auspi
ciën v.h. Zeeuwsch Genootschap der Weten-
schappen (BWHA) afl.9, 1967, 2-4 (de
hier weergegeven spelling van het acros
tichon is door mij overgenomen).
14. 'Dagboek Schorer' (zie noot 1), 28 augus
tus 1809; 'De liedjes van augustus 1809',
BWHA afl. 8, 1966-1967, 2-9.
15. J. de Kanter Phzn. Lofrede op den hoog
wel geboren heer jonkheer Jacob Hendrik
Schorer (Middelburg 1822); Gijsberti Ho-
denpijl, a.w. in noot 1. Wat het (Walcher-
se) verzet tegen de Fransen betreft: juist
na het schrijven van dit artikel las ik
een mondeling overgeleverd en door de
bekende Jan Vader opgetekend verhaal
over een boer en zijn dochter te Melis-
kerke, die een nogal macabere tweeper-
soonsguerilla voerden (F. v.d. Driest,
'Vadertjes', De Wete 19(1990)nr. 4, 12-
13.
16. Gijsberti Hodenpijl, a.w. in noot 5, 111.
17. Presser, a.w. in noot 3, 392, 741.
v v v v v v v v v v v
11
