standaardtaalsprekers. Hierbij zij nog aangetekend, dat bij orthodoxe protestanten de
taal van de Schrift - vooral die van de Statenvertaling, maar ook de taal van andere
theologische geschriften - in hoog aanzien stond. Voor veel van de immigranten van
het eerste uur was er namelijk sprake van een heel directe band tussen godsdienst en
taal. Het Nederlands was voor hen namelijk niet alleen een symbool van het door hen
beleden orthodox protestantisme, maar voor veel immigranten gold dat zij ervan
uitgingen dat 'the pure Reformed doctrine could be preached only in 'the Holland
tongue'." Dit kon zelfs zo ver gaan, dat men weigerde om Engels te leren, daar men
in de heilige veronderstelling verkeerde dat in het hiernamaals het Nederlands als
voertaal fungeerde. Hoe dit alles ook zij, juist als gevolg van de directe band tussen
godsdienst en taal nam de Nederlandse standaardtaal bij deze groepen immigranten
een sterke positie in, die zich, zo mag men aannemen, in eerste aanleg vooral in
formele situaties deed gelden.
Een volgende factor die de positie van het Amerikaans-Nederlands heeft aange
tast, is de overstap naar het Engels. Bekend is bijvoorbeeld dat in Holland, Michigan
- dit bijvoorbeeld in tegenstelling tot Pella, Iowa - het Engels zich al vrij vroeg een
prominente positie had verworven.14 Wij - dat wil zeggen Caroline Smits en de
schrijver van dit stuk - beschikken over aanwijzingen dat Zeeland in dit opzicht
Holland volgde en dat ook in Zeeland het Engels al vrij vroeg een belangrijke plaats
innam. In dit opzicht lijkt Zeeland, Michigan zich meer aan de 'mede-stad' Holland te
hebben gespiegeld, dan aan de veel meer rurale vestigingen waarmee het een histo
rische band heeft.
De overstap naar het Engels die, zoals gezegd, in Zeeland, Michigan in navolging
van Holland vrij vroeg lijkt te zijn gemaakt, heeft geresulteerd in een tweetal
ontwikkelingen die een essentiële bijdrage hebben geleverd aan het feit dat de in de
Nieuwe Wereld gebruikte variëteiten van het Nederlands een fundamenteel ander
karakter dragen dan de in Nederland gesproken variëteiten. In de eerste plaats moet
hier natuurlijk worden vermeld dat het in de Verenigde Staten gebruikte Nederlands
- onverschillig of het een dialect is of dat het om een meer standaardtaal-achtige
variëteit gaat - allerlei invloeden heeft ondergaan vanuit het Engels, en dat er alleen
al om die reden met recht van Amerikaans-Nederlands mag worden gesproken. De
tweede ontwikkeling die hier moet worden genoemd is, dat de overstap naar het
Engels ertoe heeft geleid dal het Nederlands meer en meer in onbruik is geraakt. Heel
in het algemeen gesproken, kunnen hier twee fasen worden onderscheiden. In de eer
ste fase werd het Nederlands tot tweede taal waarvan het gebruik tot informele situ
aties was beperkt. Met andere woorden, het werd de 'huis-, tuin- en keukentaal'. In de
tweede fase werd het Nederlands ook in de informele situaties geleidelijk aan ver
drongen door het Engels en raakte het meer en meer in onbruik in de strikte zin van
het woord. De factoren die samenhangen met dit in onbruik raken van een taal wor
den veelal samengebracht onder de noemer 'taalverlies'.15
Kortom, het in het midden van de vorige eeuw naar de Nieuwe Wereld gebrach
te Zeeuws is ten prooi gevallen aan een aantal processen. De voornaamste zijn: als
gevolg van accommodatie en levelling is het Zeeuws geleidelijk zijn specifieke
dialectkenmerken kwijt geraakt en is het, mede door rechtstreekse invloed van de
standaardtaal zelf, geleidelijk aan opgegaan in een in Amerika ontstane standaardtaal
achtige variëteit van het Nederlands. Daarnaast is het in Amerika gesproken
Nederlands - dus ook het Zeeuws, voor zo ver dat nog bestond - niet alleen door het
WAAROM ER GEEN AMERIKA ANS ZEEUWS BESTAAT
53
