november 1911, eveneens naar Chandler (Minnesota). Deze Jan Brandenburg was een broer van
Rogier, Marina Hendrika en Maatje Brandenburg die we tegenkwamen in Haamstede.
Het andere groepje emigranten bestond uit drie gezinnen en een alleenstaande en zijn afkomstig uit
één familie. De eerste die Renesse verliet was Klaas Hodde. Hij ging alleen, was 18 jaar en vertrok
op 31 juli 1905. Zijn broer Bartel Hodde ging een paar weken later samen met zijn vrouw en kind.
Zijn beroep was veldarbeider. Hun moeder die weduwe was vertrok op 12 april 1906 samen met drie
kinderen. Ze was toen al 63 jaar en gaf als beroep arbeidster op. Haar kinderen waren veldarbeider,
tuinder en arbeidster. Zij vertrokken op dezelfde datum als een andere dochter van de weduwe. Deze
dochter was getrouwd en hun beroepen waren veldarbeider en dienstbode. Helaas werden er geen
specifieke bestemmingen opgegeven, zodat we niet weten of deze familie naar dezelfde plaats ging.
Vissers uit Brouwershaven en Bruinisse
De emigratie uit de twee vissersplaatsen verliep niet volgens hetzelfde patroon. In Brouwershaven
was er alleen emigratie in de jaren 1906 en 1907, terwijl de emigratie uit Bruinisse meer over de
jaren verspreid was.
Uit Brouwershaven vertrokken twee gezinnen waarvan de gezinshoofden broers waren. Ze hadden
allebei Passaic in New Jersey als bestemming. Comelis van Beveren vertrok met zijn vrouw en 8
kinderen als eerste in 1906 en zijn broer Maarten ging met vrouw en 10 kinderen een jaar later. Ze
waren allebei evenals enkele zonen werkzaam in de visserij.
Er emigreerden ook nog 5 alleenstaanden en die vertrokken allemaal in 1907. Drie van hen waren
broers en deze broers verlieten Brouwershaven op dezelfde dag. Hun bestemming was Paterson
(New Jersey). Al deze emigranten vertrokken vanuit Rotterdam.
Uit Bruinisse zullen we Pieter Ockerse eens nader belichten en wel om het feit dat er in 1894 na de
dood van zijn vrouw een Memorie van Successie is opgemaakt, zodat we enige kennis kunnen
verkrijgen over de welstand van deze emigrant.14
In de Memorie van Successie stond als beroep schelpvishandelaar en toen hij emigreerde werd als
beroep varensgezel en koopman vermeld. Ockerse emigreerde op 30 maart 1906 in gezelschap van
zijn vrouw en 4 kinderen. Ze waren toen 60 en 46 jaar. Ook zijn schoonvader Comelis Bouterse, die
toen al 86 jaar was. ging mee. Ockerse trouwde in 1868 met Komelia Bouterse. Zij stierf in 1894 en
in 1904 trouwde hij met haar zuster Pietemella. In de Memorie van Successie stonden de bezittingen
en schulden beschreven. Pieter was samen met acht kinderen erfgenaam. Het actieve deel van de
erfenis bestond uit een huis en inboedel, erf en tuinen. Verder nog een ijzeren en twee houten
mosselboten, enkele partijen mosselen, oesters, zaad en pannen en bakken voor de oestercultuur. Ook
had hij nog een vordering van een uitstaande lening. Dit alles bedroeg een totaal van fl. 6.499,02. De
passiva bestonden uit een hypothecaire lening van fl. 3000 en verschuldigde bedragen aan diverse
personen voor verschillende werkzaamheden en geleverde goederen ten behoeve van zijn bedrijf.
Opvallend zijn de posten voor gekochte boekwerken, drukwerk en lithografieën in Den Haag en
Amsterdam. Ook gemeentelijke lasten en het salaris van een boekhouder stonden nog open. Al deze
passiva vormden samen een bedrag van fl. 5978,28. Na aftrek van de begrafeniskosten kreeg
afgerond Pieter Ockerse fl. 180,36 en elk kind fl. 22,54. Zo blijkt dat ten tijde dat dit stuk werd
opgemaakt Pieter Ockerse een levendig bedrijf en heel wat roerende en onroerende zaken bezat.
Ook van een andere emigrant wil ik enkele details geven om zo een duidelijker beeld te krijgen van
emigratie. Adriaantje van Popering was geboren op 30 april 1890 te Bruinisse en haar ouders waren
Jan van Popering en Leuntje van Hakken. Ze had geen beroep en op 21 oktober 1915 vertrok ze uit
de gemeente. Haar reis werd geboekt door L. Zoeter uit Bruinisse voor de prijs van 162 gulden. Ze
vertrok op 24 oktober uit Rotterdam met het ss 'Nieuw Amsterdam' naar New York. Ze reisde 2e
klas onder nr. 2731. Van New York ging ze met de trein naar Kalamazoo als le klaspassagier. Dit
kostte haar 17,04 Amerikaanse dollars.
25
