mogelijkheden van positieverbetering en verbetering van stand te kunnen verwezenlijken, zoals een
emigrant in 1913 schreef: 'Dat is de reden waarom ik een voor mij en mijn gezin gewichtig besluit
nam. Ik kan werken en heb lust om te werken met mijn handen en evengoed als met mijn hoofd. Ik
zal mij weten te redden.... Ik stel heel nadrukkelijk voorop dat mijn armoede en mijn onvermogen
om mijn kinderen te geven wat zij nodig hebben de hoofdreden is die mij tot deze dingen voer.'32
Noten
1. H.A.V.M. van Stekelenburg, 'Hier is alles vooruitgang'. Landverhuizing van Noord-Brabant naar Noord-Amerika.
1880-1940 (Tilburg 1996) p.1-2.
2. P.R.D. Stokvis, 'Zeeuwen naar Amerika 1840-1914. Patronen, personen en motieven". Themanummer Nehalennia 114
(Middelburg 1997) p. 7-17.
3. D.J.Oggel, J.Mz. en J. de Visser, Tot een naam en tot een lof—Zefanja 3:20. Ter nagedachtenis aan het feit der
Afscheiding voor honderd jaren: Doleantie voor vijftig jaren te Axel (Axel 1938) 38-40.
4. Gemeentearchief Axel. Familiearchief Oggel, inv.nr.152, doos 3 fonds H.P. Oggel en E.C. Oggel.
5. Lucas Ligtenberg, De nieuwe wereld van Peter Stuyvesant: Nederlandse voetsporen in de Verenigde Staten (Amsterdam
1999) p. 148.
6. S. Oudes. Staten van landverhuizers 1839-1900. GA nr. 810/2, 810/3, 810/4 (Middelburg 1995) RAZ.
7. De gegevens over emigranten komen uit de bevolkingsregisters van de tien gemeenten (Gemeentearchief Temeuzen,
Axel en Sas van Gent); Staat van landverhuizing uit elke gemeente. 1901-1918. Provinciaal Verslag Zeeland, RAZ;
Passagierslijsten Holland Amerika Lijn 1900-1962 (gemeentearchief Rotterdam).
8. Onder andere in de Ter Neuzensche Courant van 6-1-1909 en 18-2-1911 (Gemeentearchief Temeuzen).
9. P.R.D. Stokvis, 'Nederland en de internationale migratie', 1815-1960 in F.L. Holthoon red., De Nederlandse
samenleving sinds 1815. Wording en samenhang (Assen/Maastricht 1985) p. 84.
10. Holland Amerika Lijn, Passagiersregister 1907.
11. De Ter Neuzensche Courant, 24-3-1908 en 11-4-1908.
12. Ibidem, 5-1-1909.
13. De Axelsche Courant, 15-2-1911 (Gemeentearchief Axel).
14. Ibidem, 9-11-1910.
15. Ibidem, 15-10-1910.
16. De Ter Neuzensche Courant, 2-5-1907.
17. Staat van landverhuizing uit elke gemeente, 1901-1918.
18. Gemeentearchief Temeuzen, gemeente Temeuzen, correspondentie B&W 1911-1913, inv. nr. H418 nr. 1.824.
19. Joh. de Vries, Een kwart eeuw Temeuzen(1900-1925). Uit het leven van alledag (Temeuzen 1972), 126-129.
20. Staat van den loop der bevolking over 1900-1920, Provinciaal Blad Zeeland 1901-1921, RAZ.
21. Ligtenberg, De nieuwe wereld van Peter Stuyvesant, 163-164.
22. De Ter Neuzensche Courant, 29-3-1913.
23. Van Stekelenburg, Hier is alles vooruitgang 81-88, zie ook noot 36 op blz. 110.
24. Gemeentearchief Axel. gemeente Zuiddorpe. Bevolkingsregister 1882-1902.
25. De Ter Neuzensche Courant, 16-4-1907.
26. Robert P. Swierenga, Faith and family.Dutch immigration and settlement in the United States, 1820-1920 (New York
2000) 35.
27. De Ter Neuzensche Courant, 13-4-1907.
28. Stokvis, 'Nederland en de internationale migratie', 86-87.
29. Staat van den loop der bevolking over 1900-1920.
30. Holland Amerika Lijn, Passagiersregister 1902, 1903.
31 A.Vergouwe, Emigranten naar Amerika uit West Zeeuws-Vlaanderen 1840-1970 (Breskens z.j.) 8-21.
32. De Ter Neuzensche Courant, 13-3-1913.
36
