Over boeken
Aflevering 162 winter 2008
'Sporen van tijd' doortrekken naar de toekomst
Kees Bos, Jan Willem Bosch m.m.v. Gerrie Andela, Jan van Mourik, Jan
Zwemer, Landschapsatlas van Walcheren. Inspirerende sporen van tijd
(Koudekerke: Bosch Böttcher, 2008). ISBN/EAN 978-90-77525-15-9, 69,50.
Kunnen we het fenomeen 'kasteelbergje' (vliedberg) nog wel op één
internationale hoop gooien? Jan Zwemer doet het in navolging van een
menigte andere auteurs nog wel in zijn instructieve verhaal over 'Het
middeleeuwse erfgoed' in de Landschapsatlas van Walcheren (pag. 55-73).
De Zeeuwse bergjes/mottes mogen gezien hun afmetingen en grote aantal,
factoren die vooral ook samenhangen met de specifieke (rechts)historie
van het gewest, wel een aparte subcategorie heten. Vergelijking met
grotendeels natuurlijk gevormde mottes zoals Nijmegen en Montferland of
imponerende complexen als de uit een ringwalburg gegroeide Burcht van
Leiden, lijkt eerder strikt formeel en laat de specifieke identiteit van de
Zeeuwse bergjes misschien onvoldoende uitkomen. Het lijkt me verstandig
om de weliswaar historisch onjuiste, maar traditionele naam 'vliedbergen'
te handhaven, al was het alleen maar om de relatieve 'status aparte' van
de Zeeuwse bergjes te benadrukken. Bovendien is de tegenwoordig door
diverse deskundigen gewraakte term 'vliedberg' zo verweven met de
receptiegeschiedenis van de bergjes, dat afschaffing ervan meteen het
schrikbeeld van het met zijn badwater weggegooide kind oproept.
De Landschapsatlas van Walcheren. Inspirerende sporen van tijd beschrijft
in 416 pagina's de geschiedenis van het Walcherse landschap én een
toekomstscenario. De atlas is met name bedoeld voor beleidsmakers,
planologen, landschapsarchitecten, stedenbouwkundigen en
ondernemers voor wie de landschappelijke ruimte 'kapitaalgoed'
is, maar richt zich verder op iedereen met interesse voor de
Walcherse landschapsontwikkeling. Vandaar misschien het erg kloeke
formaat en de zeer rijke en diverse verluchting met kaartmateriaal,
landschapsschilderijen, prenten, oude en nieuwe foto's: het boek als
papieren museum, een niet te onderschatten functie. Jammer van het
raster op de afbeelding van pag. 10 (repro van een schilderij van Johannes
Goedaert), maar daar staat heel veel moois tegenover: het panorama van
Walcheren van Antoon van den Wijngaerde (ca. 1550) bijvoorbeeld ('Een
laatmiddeleeuws panorama', pag. 74-97). Onderaan de bladzijden met
het eigenlijke, mooi weergegeven panorama hadden naar mijn smaak nog
beknopte verklarende bijschriften gekund.
Het Walcheren van nu, zo stellen de samenstellers, is het resultaat van een
