m
'’‘«WW
Nehalennia zomer 2022 nt 216
Pau Heerschap
Pau Heerschap
16
17
M’N STIKJE
Volkskunde
peren, rapen en aardappelen die in het vleesnat van het
geslachte varken werden gekookt of ermee overgoten.
Het werd gegeten met sneden brood die in het vleesnat
geweekt (dus gesopt) werden. Daarbij at men soms nog
brood met oren en poten en het keelstuk. Vosse is de
Zeeuwse uitspraak van verse. Wanneer een e gevolgd word
door een r en een s, wordt de e in Zeeland vaak een o. En
daarbovenop verdwijnt ook nog eens de r in die combi
natie. Denk bijvoorbeeld aan postekop/(ge)perste kop, gos/
gers/gras en kossemisse/kerstmis.
Broodsoppen
Dat het brood gesopt gedoopt’ moet worden in een eier-
melkmengsel, is de basis voor het woord broodsoppen in
Aagtekerke en Oud-Vossemeer. Soppen kennen we ook
van het gerecht vosse soppen bij de slacht van een varken.
Dat gerecht dat na de slacht werd gegeten, is nu wellicht
veel minder bekend dan wentelteefjes. Het bestond uit
Boerenwafels, gebakken brood en ezelsoren
De eenvoudige en doorzichtige naam gebakken brood
wordt in s-Heerarendskerke en s-Heerenhoek soms
gebruikt. Via een facebookvraag kregen we de verwante
naam gebakken boterhammen (uiteraard zijn het dan boot
rammen) voor Oudelande, Ouwerkerk en Sint-Annaland.
Maar soms wordt dit eenvoudige gerecht ook als een soort
feestmaaltijd aangezien. Dat blijkt uit de naam boerenwa
fels die in Lamswaarde wordt gebruikt. Niet zo chique als
echte wafels, maar wel heel lekker, kan de achterliggende
gedachte zijn.
Iemand uit Ossenisse kent wentelteefjes als ezelsoren. De
verklaring ervoor is onduidelijk, maar uiterlijke kenmer
ken zullen zeker meespelen.
Bronnen
Zeeuwseankers.nl
Etymologiebank.nl
Tijdschriftenbankzeeland.nl
Zeeuwsewoordenbank.nl
leute rond de deute
Tegenwoordig zie je dat bijna niet meer, dat er rondreizen
de kooplieden aan de deur hun waren komen verkopen.
Dat was vroeger wel anders. Regelmatig kon je aan de deur
kooplieden verwachten, kooplieden, die in het Algemeen
Nederlands marskramers werden genoemd. In het dialect
van Ouddorp had je daar bepaalde dialectwoorden voor:
kasjesveinten en rondloapers. Zo kwam er bijvoorbeeld elk
voorjaar een man uit Noord-Brabant, die dekens en ander
beddengoed verkocht. Als hij dan een prijs noemde, vroeg
mijn moeder altijd: ‘Is dat de naeste pries? Soms deed
hij er dan wat van af, maar dat gebeurde niet vaak. Onze
buurvrouw was heel sterk in het afdingen. De handelaar in
beddengoed zei een keer tegen mijn moeder: ‘Bij haar be
gin ik altijd 20% hoger. En zo kom ik toch aan mijn prijs.’
Andere personen kwamen met kleinere materialen, zoals
garen, band en elastiek. Vaak waren de kooplui zichtbaar
gehandicapt. Zo kwam er in Ouddorp een man die aan
een hand drie vingers miste. Hij verkocht ansichtkaarten
en hield zijn te verkopen collectie tussen de twee overge
bleven vingers en hield dan zijn duim omhoog. Ik vond
dat als kind een heel vreemd gezicht.
Tot slot
Dialectverlies is er zeker, niet iedereen zal nog de oude na
men kennen van dit gerecht, maar de wentelteefjes blijven
lekker, of ze nu gewonnen of verloren zijn. Misschien is het
wel een idee je kinderen of kleinkinderen te vertellen hoe
u de wentelteefjes vroeger noemde en waarom!
*Deze tekst is gebaseerd op voorbereidende teksten voor
de Zeeuwse dialectatlas.
SF
tóf
1 april 2022
Ik schrok wakker van de wekker: halfachte. Toe ik deger-
dienen ope trok zag ik dat alles bedekt was onger ‘n laegje
snêêuw. De kalender wees 1 april. Ik mostgelieke vromme-
dienke an 1 april 1952. D’r lag toe oak n laege snêêuw. Ik
zou voor Y êêrst naer degróote schoolegóó. M’n ouwere zus
ter Bep brocht m’n d’r op de fiets naertoe. Ik zat ziejlangs op
de begaogedraeger. In m’n lienkse hand klemmende ik m’n
nieuwe, nog legegriffeldóóze. In de zak van m’n jas zat de
sponzedöóze mit twêê ofdêêliengen, êên voor n stikje natte
spons, in êên voor n droag doekje. Dêêr kó je dan je leie mit
schóónmaeke. Mar die kreeg ik pas in de twééde klasse. Dus
die sponzedóóze was voorloapig niejt nóódig.
M’n zuster leverende mien ofbie de mééster van de éérste
klasse, n klein veintje mit n rond brille ie mit n smal randje
van schilpaddehoorn. Hie droog n wat smoezelig driejdêêlig
pak mit n fletse grieze stropdas. De ontvangst was niejt bi-
zonder vriejndelek. Uus wier n plekke toeèweze in dêêr bleef
Y voorloapig bie. Ik kwam terechte in dn lesten bank, reks
bie de deure naest Merien Klienk, n jonge ie uut de buurte.
’n Paer kinders moste harde schrêêuwe van angst, ‘n Vaoder
beet z’n dochtertie toe: ‘Wieg stille, in zittejoe!’. Die man
stieng drom bekend dat n moeite hao mit de uutspraek van
de combinaosie zw.
Op n gegeve mement waere de zurgzaeme familieleden ver-
dwene in wiele waere noe overéleverd an de wat driftige, in
mien oagen, ouwe mééster. We begonne mit Y ziengene van
npsalm, die m’n kennende van de kleuterschoole: ‘Opent
Uwe mond’, op slepende hêêle neuten. Dêêrnae vertellende
de mééster n verhael uut dn Biebel. De mééste indruk mae-
kende op mien, da m’n diejn ochend voor Y êêrstgienge leze.
Op êên van de schuufborden hao de mééster in móóie letters
‘eschreve: oo oo oom. De mééster dee Y voor in wiele blère
nde Y in koor allemaele nae. Hoe wonderlek vong ik Y dat
tekens klanken wiere. D’r kwamme nog ’n paer klanken bie:
de oe van moe in de a van An.
Bepaelde details van Y lokaol stóó nog in m’n geheugen
‘egrift: d’n gróóten ezel reks in d’n hoek vooran, mit twintig
rooie schieven d’rop: tiejn rooie lienks, tiejn zwarte reks.
Dêêr moste m’n van lêêre rekene. Achter diejn ezel most
ik laeter wel ’s voor straf in d’n hoek stóó. Ik bleek al jonk
héél sociaal vaerdig te wezene, soms té! In de raemkezienen
stienge op ouwe theeschutteltjes verweerde stêêne potten mit
nóódliejende geraniums. Oak ’n gróote aluminium schaele
mit waeter, wéér ’n spons in dreef, stieng dêêr. In Ouddurp
was d’r toe nog géén waeterleidienge aneleid. In de gank van
de schoole was d’r toe het pomphok, wéér altied ’n wat ho-
mige (muffe) geure hieng. Y Waeter wier op’e-pompt uut de
schooltras (regenbak). Dêêr moch ie om de beurte de schaele
volpompe, om dêêr de spons in te drenkene, om de borden
schóóne te maekene. In de raemkezienen stieng oak n antal
lege sjempotten. Dat waere de vaezen voor de bloomen die
kinders soms van thuus meebrochte.
D’n aoren dag al nam ik ’n gróóten bos gele cissen (narcis
sen) uut Y tuuntje van thuus mee, want d’n éérsten dag op
de gróote schoole was m’n hêêl goewd bevalle. Laeter, in de
zeumer, as Y hêêl hêêt was, in de mééster in ’n goeie buuje
was, dan mochte m’n, omdat m’n allemaele ‘n vrêêseleken
dorst hao om de beurte mit ’n sjempotje waeter scheppe
uut de schaele in opdrienke. Y Wier in diejn tied niejt al te
naauw ‘enome mit de hygiène!
Nae Y speelkwartier hao de mééster altied ’n oranjekleurige
bovenlippe, omdat ’n dan thuus, hie wennende duchte bie de
schoole, ’n sinaasappel ‘egete hao. Y Was ’n wat wonderleke
man, die d’r dichte op los meppende, mar ik binne ’n nog
altied dankbaer dat m’n heit lêêre leze!
Jules met wafel.
Tuin in de sneeuw.
