m
Nehalennia winter 2022 nr. 218
Pau Heerschap
Jopie Meerman-den Otter
J
25
24
Volkskunde
Van de bestuurstafel
Readies van lezers
In de vorige aflevering stond op pagina 2 een afbeelding
van een scherphamer. De heren I. Hermans en E Weemaes
reageerden hierop en meenden dat het een “bóóf aomer”
was die vroeger gebruikt werd om bijvoobeeld een zeis te
scherpen.
Allerande dialecten wieren 's middags besprooke,
deu meneêr Stroop, die ei dae vee over gestudeêrd.
Zelluf is 't geboartig uut Braebant, nie zovaere van Zee
land.
Ma bint noe mipsels of mispels, dat ebben ons nog nie
geleerd.
Op 't leste gieng eêl de zael staen, om t volkslied te ziengen.
Opae 'n brokke in z'n kele, Luctor et Emergo, ons worste
len wat af.
Nog rap twee borreltjes gepakt, op één beên kujje nie loape,
Selu, tot kommende jaere,t was vandaehe geên straf.
Ie gieng a vroeg op stap nae Kepelle,
't is geên weêreldreis, ie ad geweun vee zin.
En bie de Vroone angekomme
was' t er koffie mit 'n bolus 'n goed begin.
In z'n anden 'n boekje mit 't programma,
zocht 't ie eêst 'n stoel op, en docht kom ma op.
't Bestuur praeten iedereên bie, dat was 'ard noadig,
nae die lange verplichte coronastop.
Leo Huissen Anvulling op Juun om d’r dorden in
Nehalennia herfst 2022
Juunplokke
Mien vrouw most vroeger, rongd De Ramp, na schooltied
juunplokke. D’r wierre toen nog geen plestik handschoene
gebruikt, dus het sap uut de juunbolle trok in de huud van
d’r vingers. Daer hielp geen groene zeep of looda teege.
s Nachts lag ze te huule in bed van de stank. Ze kreeg ter
genoegdoening dan ’n ijssie. Ze heit d’r ’n trauma an over-
gehouwe.
Blomzaed teele om d’dorden.
Ik kan me nog vaeg herinnere dat rongd Nieuwe Tonge s
aevus vioolezaed om d’r dorden geteeld wier.
Een schreepel werd deur mien vrouw d’r vriendin ‘n hakje
genoemd.
Daena wieren ze bie geleêrd over ouwe kerken,
deu meneêr Peter Vleugel, die ei van die diengen verstand.
En Anja Kopmels was 't er, die kan buutengeweun zienge.
In 'n vloek en 'n zucht waeren ze bie de pauze anbeland.
't Is gedaon
Tijdens onze jaarvergadering in oktober, verzocht Henk
Blom het bestuur een protestbrief te schrijven aan de
eindredactie/hoofdredacteur van de PZC om ons mis
noegen te uiten over het besluit te stoppen met de weke
lijkse rubriek Steektaal ingaande 1 januari 2023. “Dialect
is cultuur en de PZC is een streekkrant voor de Zeeu
wen. Wat is er dan nog Zeeuws in deze krant?” vroeg
Henk zich vertwijfeld af. De vergadering ondersteunde
dit voorstel. De rubriek Steektaal is jarenlang enthousi
ast verzorgd door Henk Blom (Schouwen-Duiveland),
Frans van de Heijde (Walcheren), Jopie Minnaard (Zuid-
Beveland) en Rinus Willemsen (Zeeuws-Vlaanderen).
Zij kregen deze zomer op kantoor te horen van de eind
redacteur dat de rubriek Steektaal zal verdwijnen. “De
leescijfers van deze dialectstukjes zijn te laag”.
Begin oktober waren de streektaalschrijvers weer bij de
PZC en ze kregen te horen dat het doek valt definitief
per 1 januari 2023. Het bekende argument kwam weer
ter sprake, zonder dat er leescijfers genoemd werden.
Precies 25 jaar heb ik met plezier mijn bijdragen ge
schreven. Niet in het minst aangevuurd door de mooie
reacties die ik van heel veel lezers mocht ontvangen.
Bedankt voor al die warme woorden.
Tenslotte maken we melding van onze kraam, die het
afgelopen jaar op diverse streekmarkten stond. We tim
merden daarmee wel aan de weg hoor. Onze bestuurs
leden Peter Vleugel en Kees Heule waren de krachten
achter dit succesvol initiatief. “Goed voor jullie pr,” was
een veelgehoorde opmerking. Terecht, want met de
gesprekken aan de kraam, mochten we diverse nieuwe
leden inschrijven. In totaal kwamen er dit jaar tien
nieuwe leden bijT 4
Rmus Willemsen
Opoe Pluus stong toen 't ie tuus kwam an de deure te
wachten,
dat dee ze altied, en ze gaf opakus op z'n tote.
En die vertelden in geuren en kleuren wat ie meegemaekt
ad,
ie 'ieuw pas z'n mond, toen de bestiedeurtjes wieren ge-
sloote...
In oktober kwamen we als bestuur net vóór de dialectdag
samen in de Zeeuwse Bibliotheek waar we gewoonlijk ver
gaderen. Een groot deel van de tijd besteedden we aan de
organisatie van de dialectdag die nu eindelijk na drie jaar
weer kon doorgaan. Gelukkig was alles in orde en konden
we rustig naar die dag toe leven. Een verslag ervan vindt u
elders in deze Nehalennia. Vermeldenswaardig is wel dat
we in Kapelle een ledenwinst konden meedelen. Intussen
zijn er gesprekken gaande met de Stichting Vrienden van
de Travalje over een gezamelijke bijeenkomst komend
voorjaar. Hoewel zij geen lid van de Zeeuwe Cultureel
Erfgoed Coöperatie en wij wel, werken we toch pret
tig samen. Het is enorm leuk om met elkaar een project
op te zetten en uit te voeren, zoals over het werk van de
hoefsmid. Vandaar het artikel in dit blad over de oude
smederij op 't Plakkebord onder IJzendijke. Een andere
partner waarmee we afgelopen jaar plezierig samenwerk
ten is Stichting “het Werkend Trekpaard”. Ook volgend jaar
gaan we weer samen interessante projecten uitwerken.
Trouwens beide “clubs” presenteren zich op de website
met boeiende presentaties. De moeite waard om een kijkje
te nemen op:
https://www.travalje.eu en/of: https://www.trekpaarden.nl.
tante brandden echte kaarsjes. Er stond dan ook altijd
een zinken emmer met water bij de boom om eventuele
brandjes te kunnen blussen.
Niet te vergeten is het Kerstfeest van de zondagschool.
Elke week na de morgenkerkdienst werd er bijeengeko
men in het catechisatielokaal, dat tussen de kerk en de
toren gesitueerd was. Al weken voor het Kerstfeest hadden
we kerstliederen geoefend bij het orgelspel van Thijs Voor
man. Hij bleef ons maar voorhouden om niet te schreeu
wen, maar voor in de mond te zingen’.
Het kerstfeest werd gehouden op Tweede Kerstdag, als
die niet op een zondag viel. Wij kwamen dan samen met
het publiek in de zgn. Oude School, achterin het slop van
Mein Goedegebuur. Die zaal was zo’n beetje het plaatse
lijke theater. Er werden dan twee verhalen verteld: Het
kerstverhaal en een vrije vertelling. We zongen dan na
tuurlijk ook de aangeleerde liederen bij het orgelspel van
Thijs Voortman. Na afloop kreeg je dan een verantwoord
leesboekje en een papieren zak met daarin een door de
bakker gebakken grote kerstkrans met in het midden een
amandel erop, wat fondantkransjes en een grote sinaasap
pel. Allemaal erg lekker.
Op 26 december 1957 verliet ik de zondagschool. Als ca
deau kreeg ik een boekje met het Nieuwe Testament en de
Psalmen. Ook kreeg ik een gekalligrafeerd diploma met de
vermelding ‘Met Lof’, wat ik nog bezit. Ik had het dus goed
gedaan!
Dick Bruna, de geestelijke vader van Nijntje schreef meer
dan 120 prentenboekjes over het konijntje Nijntje Pluis.
Daarvan heeft Engel Reinhoudt er enkele in het Zeeuws
vertaald. Zelf heb ik de opa van Nijntje Pluis, in dit geval als
Opa Pluus, als hoofdpersoon voor mijn Thoolse dialectver-
haaltjes gekozen.
En dan brak het Kerstfeest aan. Sommige mensen hadden
een kerstboom, maar die kwam er bij ons thuis niet in!
Mijn tante had wel een soort kerstboom, maar het was nog
geen spar. Van de hoagte (zandwal) van Keetje Aleman
knipte mijn oom een aantal dennentakken. Die werden
dan in een emmer met zand gezet en zo leek het een beetje
op een boom. De kerstversiering zoals ballen, een piek en
andere glazen figuren kon je toen alleen in De kleine bazar
van Klaosje van Pauw Boelaers kopen. Zij verkocht ook
speelgoed. Zo kon je dan als kind uren voor haar etalage
staan giele (begerig kijken). In de ‘kerstboom’ van mijn
Opa Pluus nae de Dialectedag
Opa Pluus gieng op merote,
ie gieng nae de dialectedag.
D'r was 'n pae jaer van tussen gevalle,
noe was t' ie blie dat alles weê mag.
Sinterklaas en Kerst
Bij ons werd op een bescheiden manier aan Sinterklaas
gedaan. Niet dat hij openlijk aan huis kwam, maar toch lag
er op de ochtend van 6e december een aantal cadeautjes
naast de kolenkachel. Ik heb wel eens geprobeerd om wak
ker te blijven, maar ik heb hem nooit kunnen betrappen.
Nu moet je weten dat ik een nakomertje ben, ik had twee
veel oudere zusters. Mijn oudste zuster trouwde toen ik
zes jaar was. Toen mijn zusters nog klein waren, en dat
was nog voor de oorlog, ging het er anders aan toe. Mijn
vader rinkelde dan s avonds met de ketting van de naeker
van dn tras (de aker van de regenbak). Soms had hij zijn
gezicht met cacaopoeder bruin gemaakt. Hij kwam dan
binnen en strooide pepernoten de kamer in, onder het
roepen van: ‘Zijn hier nog stoute kindertjes?’ zo vertelde
mijn jongste zuster later.
Dat ik Sinterklaas voor het eerst echt gezien heb moet
in 1950 geweest zijn. Ik zat toen op de christelijke kleu
terschool, die uitging van de Hervormde diaconie, en in
één gebouw zat met de openbare lagere school. Wij zaten
in de ene vleugel, de Staetse Schoole in de andere. Nu is
meubelzaak Hameeteman daar in gevestigd. Op een dag
zou Sinterklaas de openbare school in de middag aandoen
na schooltijd. Al vroeg moesten wij kinderen van de kleu
terschool naar huis, zo rond een uur of drie. Zo’n roomse
heilige mochten wij natuurlijk niet zien.
Met mijn nicht Teuna die juf was op die kleuterschool,
ben ik toen teruggegaan om Sinterklaas te zien. Het was
een wat sombere middag. De lucht was al wat donker
toen Sinterklaas, wankel op een boerenknol gezeten, het
was wel een schimmel, door de Weststraat kwam aan
rijden. De kinderen van de openbare school zongen een
welkomstlied. Sinterklaas stond met zijn paard inmid
dels voor de ingang van de school. Toen de kinderen
uitgezongen waren, sprak Sinterklaas plechtig: ‘Geef mij
een borrel’. Gelijk kwam er een man met een groene fles,
het merk zal wel De Keizer geweest zijn, want dat dronk
iedereen op Ouddorp, en een glaasje. Sinterklaas zat nog
op zijn paard toen hij het achterover sloeg. Pas veel later
heb ik begrepen dat zelfs Sinterklaas last van zenuwen
had. Ook heb ik pas veel later gehoord dat Sinterklaas
Dries Nelis was.
Sinterklaaslekkernijen kon je in die tijd alleen bij de bak
ker kopen: suikerbeesten, fondantkransjes en chocoladefi-
guren. De gewone kruideniers verkochten alleen fondant
kransjes.