Over garnalen
m
m
Nehalennia winter 2022 nr. 218
Drs. Peter Vleugel
1
Met dankt aan:
Abraham Vermeulen, veldwachter.
Mw. Catharina Risseeuw, dochter Adriaan Risseeuw.
Mw. Verhage - de Bruijne.
Gemeentearchief Sluis.
en opgedist, met diverse aspecten en foto’s van het Brouwse
verhaal van de garnaal. Maar dit verhaal is algemener,
want in de meeste vissersplaatsen was sprake van hetzelfde
patroon. Het bestuur van de Vrouwen van Nu: René van
der Hulle-Ossedrijver, Pia Krijger en Marjolein Vleugel-
Mandemaker, organiseerden een middaguitstapje voor de
Vereniging naar de tentoonstelling in de Grote Kerk, met
lezingen erbij en een rondje meevaren. Mannen mochten
ook mee. Het onderstaande verhaal is gebaseerd op dit
uitstapje, aangevuld met wat literatuur. Ook in het Supple
ment bij het Woordenboek der Zeeuwse Dialecten vond ik
wat toepasselijke citaten.
Op verschillende plaatsen in Zeeland waren scheepswer
ven waar de hoogaarzen gebouwd werden. Het was een
redelijk eenvoudig houten schip, wat met 4 of 5 mensen
goed te hanteren was. Aanvankelijk hadden de hoogaar-
Bijna het hele maal was dus een mooi aandenken aan de
ouders van deze kinderen die aan tafel zaten.
Nabeschouwing
Dochter Elisabeth Perels woonde tot kort na de oorlog op
de Sluisdijk in een eenvoudig huisje. Ze bezocht trouw
wekelijks de graven van haar ouders.
Vogelbosje vlak bij de grens. Niet alleen in Nederland
werd hij gezocht, maar ook in België had de verdachte het
één en ander op z'n kerfstok. Na zijn arrestatie, bonden
de gendarmes zijn handen met een touw aan de staart van
een paard en zo moest hij, getrokken door twee paarden,
stappend naar Gent. Onderweg had hij veel bekijks, hoe
wel het gebruikelijk was dat een verdachte op deze manier
werd opgebracht.
Bij het doorzoeken van zijn woning, kwam het oude en
verdwenen spaorbakje van de familie Perels tevoorschijn.
Zonder geld.
Bij de rechter
Veldwachter Abraham Vermeulen kreeg een oproep om in
de Gentse rechtbank te getuigen. Dat was een hele reis, zo
vlak na de Eerste Wereldoorlog, nadat de grens vier jaar
gesloten was.
Na de uitspraak van de rechtbank, verloor Thrifond
d'Hond zijn kalmte en moest vanwege zijn woedeuitbar-
sting, door de gendarmes afgevoerd worden.
De straf was: Pompen of Verzuipen. Dat betekent dat de
veroordeelde op het gevangenisterrein uiteindelijk de
verdrinkingsdood stierf.
Op de Zeeuwse wateren wordt al eeuwenlang gevist door
vissers uit diverse vissersplaatsen als Ouddorp, Stellen
dam, Goedereede, Brouwershaven, Zierikzee, Bruinisse,
Tholen, Stavenisse, Yerseke, Veere, Vlissingen, Arnemui-
den, Breskens, De Paal, Boekhoute en Philippine. De
overgrote meerderheid van de vissers is Christelijk. In hun
werken met de sterk wisselende natuurelementen, vertrou
wen ze op God en houden op zondag rustdag en gaan naar
de kerk. Lange tijd werd de visserij bedreven met houten
zeilschepen. Het gaat om zeevisserij met grote, zeewaar
dige schepen, maar ook om kustvisserij met hoogaarzen
en hengsten.
Dit zijn platbodems zonder kiel, met zijzwaarden, heel
geschikt om in de Zeeuwse wateren met vele ondiepten
en zandbanken te varen. Honderd jaar geleden voeren er
meer dan duizend hoogaarzen in Zuid-West-Nederland
rond. Nu zijn er nog 35.
In veel van die vissersplaatsen werden garnalen gevangen.
Dit was dagvisserij, waarbij aan het eind van de middag
de visserschepen weer in de haven waren en de vangst
verkocht werd, het tijdstip van terugkomst varieerde, want
was afhankelijk van het tij.
In Brouwershaven was dit jaar gedurende de zomermaan
den in de Grote of Sint-Nicolaaskerk en het Brouws Mu
seum aan de Haven een tentoonstelling ingericht: Opgevist
De dader gepakt
Een paar dagen later werd hier in zijn huis Trifand d'Hond
opgepakt als verdachte van de beide moorden. Ook hij
woonde in de Olieslagerspolder (deel Retranchement) en
stond niet goed bekend. Hij ontkende alles en kwam na
een week vrij. Hij bleef echter verdachte. Hij verdiende de
kost met handel in konijnen- en hazenvellen, kippen en
botten. Na een paar dagen was hij verdwenen. Vertrokken
met zijn paardje en kar met onbekende bestemming. Men
zei dat hij in Sint-Anna ter Muiden was ondergedoken,
maar ook daar was hij niet te vinden.
De marechaussees hielden alles goed in de gaten. Zo zagen
ze dat zijn vrouw rond het middaguur altijd vertrok met
wat eten bij zich.
De gendarmes uit Gent wisten hem op te sporen in het
Het Brouwse verhaal van de garnaal
Mee de platte zeuge.
Folder van de Tentoonstelling in Brouwershaven 2022 Opgevist en
Opgedist met Frans Jansen die aan boord kritisch naar garnalen kijkt.
Honderd jaar geleden voeren er meer dan duizend hoogaarzen in
Zuid-West-Nederland rond. De houten schepen hadden regelmatig
onderhoud nodig. De reparatiewerf in Yerseke van C. Siereveld met
een eenvoudige scheepshelling. Verschillende schepen als hoogaarzen,
hengsten en blazers wachten op een onderhoudsbeurt in 1890.
Uit: Elk vist op zijn getij, blz 73.