Winstgevende slavenhandel
Wat is de rol van Michiel de Ruyter?
Een kleine rondleiding
Oktober 2022
25
Zeeuwse schepen vervoeren in totaal
270.000 slaafgemaakten. Ook Zeeuwse
smokkelaars of lorrendraaiers zijn actief
in de slavenhandel. Handelscompagnieën,
kooplieden, plantage-eigenaren en de mid
denstand van Middelburg en Vlissingen; ze
verdienen er allemaal aan - direct of indi
rect. Door recent onderzoek weten we trou
wens dat de rol van de Nederlanders in de
slavenhandel al veel eerder begint, moge
lijk eind Zestiende Eeuw. En dat de rol van
de Verenigde Oost-Indische Compagnie
(VOC) daarbij - in Azië - groter is dan tot
nog toe werd aangenomen.
In de collectie van het muZEEum zijn maar
enkele objecten die verwijzen naar de sla
venhandel. Hoe maak je dan een goede
presentatie? Er zijn een paar schilderijen
met Zeeuwse slavenschepen en een zeld
zaam model van een slavenschip uit 1762,
D’ Elisabet Galy. Het is een sleutelobject in
de Canon van Nederland. In de nieuwe pre
sentatie kunnen we gelukkig gebruikmaken
van de enorme collectie van het Zeeuws
Archief over de Middelburgsche Commercie
Compagnie (MCC). Zoals een huivering
wekkende lijst waarop te zien is hoeveel
mensen er op twee dagen worden gekocht
bij de West-Afrikaanse Ivoorkust. Naast de
nieuwe zaal in het muZEEum is een kleine
donkere ruimte, waar je je enigszins in het
krappe ruim van zo’n schip waant. Je hoort
dan het verhaal van Olaudah Equiano. Als
elfjarige maakt hij in 1756 de reis op een
slavenschip dat van Nigeria naar Noord-
Amerika vaart. Hij doet zijn verslag van de
ontberingen tijdens de reis.
sterft gemiddeld veertien procent van hen.
Op de slavenmarkten in Amerika kopen
plantageeigenaren de slaafgemaakten om
er te gaan werken. Dat gaat er handhandig
aan toe. Moeders worden vaak van kinde
ren gescheiden. De schepen keren daarna
terug naar Europa, volgeladen met allerlei
producten.
Model slavenschip D’ Elisabet Galy uit 1762,
bruikleen Frans Halsmuseum
Elders in het muZEEum hangt het gro
te schilderij van Michiel de Ruyter door
Ferdinand Bol. Het schilderij roept tegen
woordig vaak vragen op bij bezoekers. Wie
is die zwarte jongen die naast hem is af-
gebeeld en die zo bewonderend naar hem
kijkt? Een slaafgemaakte? Is de grote zee
held dus toch een slavenhandelaar? Voor
wie snel wat onderzoek doet op het internet
lijkt de keuze beperkt: De Ruyter is wel óf
niet betrokken bij de slavenhandel. Bij na
der inzien blijkt de situatie complexer. De
jongen op het schilderij heeft misschien
nooit bestaan en kan een fantasiefiguur zijn
die de kunstenaar heeft aangebracht om de
status van De Ruyter te verhogen. Leden
van rijke families laten zich in die tijd vaker
afbeelden met een zwarte bediende die bij
de huishouding hoort. Maar De Ruyter heeft
geen zwarte bediende. Dat de jongen op
het schilderij zwart is en zo bewonderd naar
Michiel kijkt geeft natuurlijk wel te denken.
De Ruyter is geen actieve slavenhande
laar zoals schippers van slavenschepen dat
zijn. Hij werkt niet op slavenschepen, maar
vooral voor de admiraliteit (marine). In op
dracht daarvan verovert hij enkele kleine
forten aan de westkust van Afrika op de
Engelsen. Maar niet het grote ‘slavenhan
delsfort’ El Mina, zoals wel wordt beweerd.
Hij koopt regelmatig (christelijke) slaafge-
maakten vrij, vaak met zijn eigen geld. En
dan is er het citaat uit zijn scheepsjournaal
