I
4
Foto: Adri de Groot, vogeldagboek.nl
i'
21
Jan Meerman
Maar wat bedoelde de altlas nou precies met "middernacht"?
Onze kloktijd (inclusief zomertijd), of de astronomische
middernacht? Het laatste zou betekenen dat de bosrietzanger
pas om ongeveer 01.40 uur van zich zou laten horen, dus het
kon nog wel eens een hele zit worden!
Maar om 00.45 uur: ineens begon een vogeltje zachtjes te
zingen en met een minuut barstte het hele rietland uit in
zang! Over een spektakel gesproken! 10 minuten later was
alles weer stil en ben ik, vol van het geluid van de bosriet
zanger, op de fiets naar huis gestapt.
Inmiddels zijn we een aantal decennia verder. Ik ben terug
in Nederland en terug op Oosterland. Maar het dilemma
van die zangers is gebleven. Hoe zat dat ook alweer met die
middernachtelijke zang? De Vogelatlas van Nederland (2018)
vermeldt "Alleen ruim voor zonsopkomst zingen alle manne
tjes tegelijk. Tellen tussen eind mei en mid-juni. Na de eileg
houdt het zingen op". Wat is 'ruim' voor zonsopgang?
En waar kan ik dan het beste gaan luisteren?
De Avifauna Zeelandica (2022) was weinig hoopgevend:
"Wijdverspreide, maar weinig talrijke broedvogel" en met
name voor Schouwen-Duiveland wordt eigenlijk maar een,
handjevol broedparen per gebied aangegeven.
Behalve het 'waar', was het 'wanneer' een uitdaging.
Door de avondinventarisaties met de Plantenwerkgroep
en door een intensieve vroege nachtinventarisatie van
rugstreeppadden, kwam ik toch al slaap tekort.
Niettemin, midden juni, op een naar Nederlandse maatstaven
warme, windstille nacht zonder maan, stationeerde ik me op
een van mijn favoriete plekjes in het natuurgebied de Maire.
Volop riet, wat struikgewas, een kreek. Een uitgelezen
plekje. Voor de zekerheid was ik om 23.30 uur, dus 'vroeg'
gekomen. Had ik nou maar een stoeltje meegenomen!
Literatuur
Sovon 2018. Vogelatlas van Nederland. 640 pp.
Sovon 2022. Avifauna Zeelandica. 1448 pp.
Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten in Nederland. 1979. Atlas van de Nederlandse Broedvogels. 431 pp.
Het werd middernacht en wat een rust. Zo kroop de tijd voorbij en om 00.45 uur begon ik toch een
beetje te wanhopen. Maar... om 00.50 uur: daar begon zowaar een vogeltje te zingen.
Volgens "BirdNET" en "BirdSounds Europe" inderdaad een bosrietzanger! Een tweede individu sloot
zich aan maar daar bleef het bij. Er was duidelijk niet die dichtheid die ik in de Oostvaardersplassen
had ervaren. Vijf minuten later waren ze weer stil. Ondanks dat het er maar twee waren en ondanks
dat het genoegen maar van korte duur was, stapte ik toch opnieuw vol van de bosrietzanger op de
fiefc naar huis. Tot zover mijn verhaal. Het was een interessante ervaring. Ik denk niet dat veel mensen
zich van die middernachtelijke zang bewust zijn, dus wie weet, als je een keer niet kunt slapen....
Nachtrietzangers
Die zangertjes zijn dus een oude bron van frustratie voor
mij. Tegenwoordig zijn er allerlei online hulpjes, je kunt alle
vogelgeluiden op je telefoon hebben, maar dan nog....
Toen ik begon met vogelen was dat er allemaal niet.
Ik herinner me dat ik een (Duitse) langspeelplaat had met
vogelgeluiden die ik dan ook eindeloos afspeelde. Niet dat
het veel uithaalde... Nu woonde ik op een gegeven moment
in Lelystad en de Oostvaardersplassen waren op fietsafstand
voor mij. Wat een paradijs! Met moeite een aantal zangertjes
ontdekt, maar één soort bleef me ontgaan: de bosrietzanger.
Een belangrijke bron van informatie voor mij was de net uit
gekomen Atlas van de Nederlandse Broedvogels (1979)
(ja, reken maar uit!). Die stelde doodleuk: "De bosrietzanger
is de meest verbreide Acrocephalus moeraszanger in ons
land". Waarom zag/hoorde ik dat beest dan niet?
Gelukkig gaf de Broedvogelatlas ook een interessante aan
wijzing: "De beste inventarisatietijd voor de bosrietzanger
is waarschijnlijk omstreeks middernacht. Met goed weer
zingen dan vrijwel alle mannetjes, terwijl vrijwel alle andere
vogels stil zijn". Dat was interessant om eens te proberen.
Dus op een avond fietste ik naar de Oostvaardersplassen
en situeerde ik me op het pad naar de schuilhut die er toen
was. Vol verwachting: Het werd 12 uur....doodse stilte,
12.15 uur idem, 12.30 uur nog steeds niets.
/ogels identificeren is een kunst. Een spreeuw of een
V kauwtje, dat lukt nog wel. Anders wordt het met die
bruine zangertjes die er allemaal min of meer hetzelfde
uitzien, als je ze al te zien krijgt! Dus moet je terugvallen op
geluid. De zang van een koekoek, een kwartel of een groene
specht dat lukt nog wel. Anders wordt het met al die zanger
tjes die allemaal min of meer hetzelfde roepen. Hè getv
