mm/O-, y.e/o
s £91 u jfli
1 c H^aDer DieDaepijt inDr hcTndcit pi
1 tKbi'i|lulbt aum)e uwen dadiiic n rijeke lM
^oekomc lïiycn imflaitöcbicbc opberaerbcn l
v. akviuben band gVcft'0119 fniijbeil 01 uk j
back'lijx in;oobf;cnöe wiiKeft opsonic 1
j Icl/uibcnafe unj ücrgccucitonlc IcIntlDeWiimL.
i enbc cu lei jt on::SKti\ïïciibcldjib|f n^acfe li
ucr lolt ons nan öcfi ïi uacbcn 1iKit .uin(is
Dat Dvijckc Die. (u'eu# cnDc Dicibccilicklxuini
I mDa- tfennebdjfnattlid\ i;l.ik-c,xij/r
8
f b-rralsóhv^idl sqö inacckl niet
veel \worclcn öejyclvclic hcVclcne doen
-/ ®th sv menen dal sv; worde vcrlitcoil als s\ X;
veel weerden nrackêduerö suil yhyclbcso nicl fjl
ge|yck\verelc:\\iai lUiV&dcr die weel w al ol iv
i3ch(xili>eeróhvh(f bidl daerö'sull öbvakludbiddc|^
f 'sf
duidelijk met enkele ouderwetse elemen
ten, bijvoorbeeld her te in plaats van hart
en het deftig aandoende maar overbodige
diakritisch teken op de letter u. Het Den
Heeren uwen God ligt nogal vreemd in
het gehoor. Gewoon een vergissing van de
schilder?
9. Middelburg, Oostkerk
In de voor de protestantse eredienst
gebouwde Oostkerk zien we dat de tien-
gebodenborden opgenomen werden in
het architectonisch ontwerp. Het onder
streept de belangrijkheid ervan. Ze zijn
gesitueerd boven de hoofdingang met
Ionische pilasters.
De Tien Geboden worden gecompleteerd
met de bekende samenvatting daarvan uit
Mattheüs 22. De combinatie van de Wet
van Mozes met een dergelijke tekst uit het
Nieuwe Testament is typerend voor de
achterliggende reformatorische gedachte:
Christus heeft de wet voor ons volbracht.
De uitvoering van de borden is profes
sioneel, een stadskerk waardig. Vergelijken
we de tekst met de belangrijkste bron, de
Statenvertaling van 1637, dan zien we
verrassend genoeg hier en daar merkwaar
dige afwijkingen. Het meest opmerkelijk
is de tekst van het tweede gebod. In de
Statenvertaling luidt deze: Ghy en suit u
geen gesneden beelt, noch eenigegelijckenisse
makenOp het bord lezen we: Ghy en
suit geen beelden, noch geen gelyckenisse
makenOpvallend, zo'n dubbele ontken
ning.
Niet minder verbazen we ons over de
tekst uit Mattheüs 22:37. In de Statenver
taling staat: Gij suit lief hebben den Heere
uwen Godt met geheel uw herte ende met
geheel uwe ziele ende met geheel uw verstant
Op het bord: Ghy suit liefhebben den
Heere uwen Godt van gantscher herten van
gantscher zielen en van alle uwe krachten
Hoe is dit te verklaren? Gewoon slordig,
of gedroeg de machtige stadsregering zich
zo hautain dat bewust voor aangepaste
bewoordingen werd gekozen?
Middelburg, het cartouche rechts naast
de ingang. Aan de bovenzijde het wapen
van de familie Van der Merct. (Foto F.G.
Lindenbergh-Lepoeter.)
i l'n i i vi
W nm.ir.t-fV
Al V I.Cj IKKI >1 >1V t N
r.i.isolfv l'-'l-
r.KLv 11,1 YCK p
KIN Hr.Yl.l' H II! II 1
IJOM'DMlflffl .SI I I
*11.1! ANIV-N
>:i nihf.
Al.Mr rl NAJ M .V
il'iV'M HHISI 'I
Middelburg, het tiengebodenbord. (Foto D.A. Hazelaar.)
-j wvf/itil mrm=ri rl'.Sl c\7 w/riiyL" v^rlirrru'l '/ik. c;\ W
Nisse, de keerzijde van het tiengebodenbord. (Foto: A. Spruit.)
Naast de ingang bevinden zich een twee
tal cartouches, links met een citaat uit
Exodus 20:24, rechts met de tekst van 1
Petrus 2:5.
10. Nisse, Mariakerk (PKN)
In het door een wand afgescheiden zui
delijk transept hangt hier het aan beide
zijden van tekst voorziene tekstbord. Dit
maakt meteen duidelijk dat het eerder
een plaats had waar beide zijden zicht
baar waren. In de in 1922 gepubliceerde
Voorloopige lijst der Nederlandsche monu
menten van geschiedenis en kunst lezen we:
Geschilderd tekstbord boven de afsluiting
van den noordarm. Dit is het noordelijk
transept.22'
Met een grote mate van waarschijnlijk
heid kunnen we stellen dat we te maken
hebben met het tekstbord dat vermeld
wordt in de kerkenrekening van 1591
1592. Hieruit blijkt dat er 20 schellingen
(is 1 pond Vlaams ofwel 6 Hollandse
guldens) voor betaald is: Betaeltaen
Marten Willemsse Drijewegen als rentmr.
van de kerke te Goes van de Tafel daer de
thien geboden op geschreven zijn, staende
alhier in de kerke, xx sch.iy' Dit wijst erop
dat het bord eerst in de kerk van Goes
heeft gehangen.
Op de voorzijde zien we inderdaad de
Tien Geboden. De schilder zal gebruik
gemaakt hebben van een versie van de
Deux-Aesbijbel, hoewel de tekst uit Joh.
1:17 onderaan het bord letterlijk overeen
stemt met de Statenvertaling van 1637.
Helemaal bovenaan in het Hebreeuws
(van rechts naar links) HWHJ, de vier
letters van de Godsnaam.
Dan de keerzijde van het bord met daarop
de tekst van het Onze Vader, die is rond
uit merkwaardig. Om te beginnen de
prominent aanwezige aanduiding ANNO
1670 en onderaan 4 Augusty. Het ligt
dan voor de hand dat er een versie van de
Statenvertaling gebruikt is. Het probleem
met dit Onze Vader is echter dat het
onmiskenbaar in spelling en woordkeus
een zeer oude indruk maakt maar niet
duidelijk in details aanknopingspunten
biedt. De gebezigde afkortingen, woorden
als huijde in plaats van heden, de spellings
varianten y, ij, al dan niet met punten, en
nog veel meer, is eerder zestiende-eeuws
dan later. Nergens ook zien we de hier
gebruikte aanhef van het gebed: Onse
Vader die daer zijt in de hemelen.
Als de tekst op de keerzijde, zoals het jaar
tal veronderstelt, in 1670 is aangebracht
dan is het aannemelijk dat een vroegere
tekst toen is bijgewerkt/gerestaureerd,
zonder veranderingen aan te brengen.
Daar zijn echter geen sporen van te ont
dekken. Ook de kerkrekeningen geven
geen uitsluitsel.24-
11. Oostkapelle, Dorpskerk (PKN)
In het sobere interieur van de kerk te
Oostkapelle hangen ter weerszijden van
de preekstoel van omstreeks 1650 de tien-
gebodenborden. Deze zouden uit 1773
dateren. Van 1954 tot 1958 werd de kerk
gerestaureerd. De tot die tijd aanwezige
tekstborden met de Geloofsbelijdenis en
het Onze Vader werden toen overtollig
bevonden en zijn vanaf die tijd uit de kerk
verdwenen.25'
12. Oudelande, Protestantse kerk
(PKN)
In de kerk zien we een drietal tekstborden,
tegen de noordgevel een bord met de Tien
Geboden met daarboven de figuur van
Mozes, links naast de preekstoel een bord
met daarop het Onze Vader, rechts van de
preekstoel een bord met de Geloofsbelij
denis. Alleen het eerste bord vinden we
vermeld in de Voorloopige lijst der Neder
landsche monumenten van geschiedenis en
kunst, met de aanduiding dat het dateert
uit de eerste helft van de achttiende
eeuw.26 Dit bord had zijn plaats tegen de
westgevel waar het grotendeels verscholen
was geraakt achter het in 1905 geplaatste
orgel. Na 1977 heeft het zijn huidige
plaats tegen de noordgevel gekregen.
We hebben sterke aanwijzingen dat de
oude tekst op de borden omstreeks 1820
overgeschilderd is. Het bord links van de
preekstoel is gesigneerd J. Nout, 1820 en
het bord rechts daarvan I. Finjê, 1820. Op
beide borden naast de preekstoel is ook
onder de huidige, een oudere tekst lees
baar in een ouder lettertype. Het tienge
bodenbord is eveneens gesigneerd I. Finjé,
echter zonder jaartal.2
