10
Sarcofaag in de voormalige Sint-Janskerk te Sluis.
(Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.)
lengang en de kruising van het schip met
de dwarsbeuken werd met een vierpas in
baksteen aangeduid. In de koorsluiting
werd een aansluitende knekelput gere
construeerd alsmede enkele traptreden.
De toren werd in deze reconstructie
niet opgenomen. Buitenom kwam een
bestrating met ijsselsteentjes geflankeerd
door een aantal kalkstenen plavuizen. De
grafzerken werden teruggeplaatst, zoveel
mogelijk op dezelfde plaats waar ze oor
spronkelijk hadden gelegen.
Rond de kerkplattegrond werd een park
met bomen, struikjes, gazon en diverse
grindpaden aangelegd. Om de belangrijk
ste hoeken te accentueren plantte men
bomen aan met daartussen divers struik
gewas.
Verval en initiatief Werkgroep Sint-Jans
kerkhof(c. 1975-2016)
In de loop van de volgende decennia
geraakte het terrein langzaam maar zeker
in verval. De grondkeermuurtjes raak
ten beschadigd en vielen om. De zestig
grafstenen werden met gras en onkruid
overwoekerd en hun bovenoppervlak ero
deerde, waardoor teksten en afbeeldingen
steeds slechter zichtbaar werden. Daar
naast was door diverse oorzaken, onder
andere weersinvloeden, vrijwel geen van
de grafstenen meer compleet; een aantal
is zelfs in een tiental fragmenten uiteen
gevallen en van vele ontbreken delen.
Eind twintigste eeuw bood de plaats een
bepaald ellendige aanblik. De plaatsing
van enkele speeltoestellen deed aan het
uiterlijk ook geen goed. Zestig jaar na de
opgraving bleek een andere invulling van
het terrein noodzakelijk.
Hiervan overtuigd nam in 2005 een aan
tal betrokken Sluizenaars, verenigd in de
"Werkgroep Sint-Janskerkhof, het initiatief
tot een reddingsplan. Zij verzamelden
gegevens omtrent de kerk en het kerkhof
en documenteerden en fotografeerden alle
nog aanwezige grafstenen. De zerken wer
den bovendien ingemeten zodat de exacte
ligplaats is vastgesteld.
Vervolgens startten zij een bewustwor
dingscampagne met betrekking tot de
waarde van het terrein en probeerden zo
lokaal draagvlak te genereren. Tegelijker
tijd werd een aantal opties verkend voor
herinrichting van het terrein. De informa
tie en de opties werden openbaar gemaakt
in een publicatie, die gepresenteerd werd
aan de pers en waarmee vervolgens het
gesprek aangegaan werd met de gemeente
Sluis-Aardenburg. Wegens de hoogte van
de kosten en gebrek aan middelen van
overheidswege bleef het voorlopig bij ge
sprekken en overleg.
Herinrichting van het Sint-Janskerkhof
(2017-heden)
In 2017-2018 maakte de gemeente Sluis
gelden vrij om de locatie her in te richten.
De leefbaarheid, het omgevingscomfort,
de zichtkwaliteit alsmede het besef van
de grote historische waarde van het Sint
Janskerkhof gaven daarbij de doorslag.
Ook hoopte de gemeente met deze 'ver
nieuwde oude' bezienswaardigheid bij te
dragen aan de uitbouw van de toeristische
infrastructuur van Sluis - voor de eigen
bewoners en geïnteresseerde bezoekers
aan de stad.
Op de hoekpunten van de kerk en de
toren werden volgens de huidige con
tourlijnen blokken beton geplaatst. Deze
blokken dienen tevens als zitelementen.
De stroken hiertussen worden ingevuld
met heggen en struiken. De toren wordt
op dezelfde manier aangegeven. In de kerk
zijn de pilaren weergegeven door ronde
betonelementen. De zes meest complete
grafstenen hebben, geconserveerd, geres
taureerd en op een drager geplaatst, een
nieuwe ligging gekregen op de plaats van
het voormalige koor. Het terrein van de
kerk zelf is aangevuld met grond. Deze
beschermt de restanten van de zerken,
waardoor zij meer kans hebben bewaard
te blijven dan aan de oppervlakte.
Teksten en afbeeldingen lichten de ge
schiedenis en het belang van de kerk en de
grafstenen toe.
Zo is gepoogd iets van het indrukwek
kende verleden en de oude luister van de
kerk weer zichtbaar te maken en tot leven
te brengen.
Literatuur
Backera, J. A., Ontstaan en ontwikkeling van
Sluis Tot aan de komst der Bourgondiërs (niet
gepubliceerd), 1959.
Dale Van, J. H., Naamlijst van de PoortenTo
rens, steegers, Markten, Straten enz. der stad Sluis
in het midden der 15' eeuw (Archief Zeeuwsch
Genootschap, derde deel), 1878, p. 3-80.
Encyclopedie van Zeeland, drie delen (Konink
lijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschap
pen), Middelburg 1984.
Gottschalk, Dr. M. K. E„ Historische Geografie
van Westelijk Zeeuws-Vlaanderen, twee delen,
Dieren 1983.
Hendrikse, H„ Pals, E.-J., Het Sint Janskerkhof
in Sluis, verleden heden en toekomst, Werkgroep
'St. Janskerkhof', Sluis 2006.
Hendrikse, H., Willeboordse, A., Brand in de
kerk. De Sint-Janskerk en het Sint-Janskerkhof in
Sluis, Sluis 2018.
Janssen, H.Q., Dale, J.H. van, Bijdragen tot de
oudheidkunde en geschiedenis, inzonderheid van
Zeeuwsch-Vlaanderen, zes delen, Middelburg
1856/1860.
Keyser, R. De, Het Sint Janshoofd te Sluis en St
Anna ter Muiden, Rondom de poldertorens, jrg.
29/2,1987, p. 89-91.
Nederland in vroeger tijd (reprint I. Tirion,
Tegenwoordige Staat, 1740/1751), deel XIV,
Zaltbommel, z.j.
http://www.meertens.knaw.nl.
