5
Dit houdt verband met de duidelijke overeenkomsten
tussen de (voormalige) poort van de Sint Barbarakapel
en de bestaande Witte Poort (de poort van de Munt
toren) van het Abdijcomplex. Beiden kenmerken zich
door dubbele voordeuren met traliewerk die via een
gang met kruisbogenplafond toegang geven tot de ka
pel respectievelijk de kloostergangen. Naast de deuren
zijn zogenaamde schalken (pilaren of pilasters) inge
metseld met daarboven rondboognissen. De schalken
en rondboognissen zijn opgetrokken uit Doornikse
steen en hebben dezelfde vorm.
De spitsboog in de voorgevel is uitgevoerd in de vorm
van een zuil, waarboven een spitsboog is aangebracht.
Deze schalk is een pijler die als muurverzwaring voor
een deel voor de gevel uitsteekt en verder geen dra
gende functie heeft. De schalk is dus louter decoratief
aangebracht en is uitgevoerd in geprofileerde zandsteen
evenals de spitsboog erboven. Deze zandsteen kwam
uit de groeven van Doornik en heeft een zwartblauwe
harde, gelaagde structuur bestaande uit witte fossielen
en koolstof.1 Door verwering verkleurt deze steen
zilvergrijs. Op de schalken is een witte pleisterlaag
aangebracht die aan het verweren is waardoor de oor
spronkelijke lichtgrijze kleur weer tevoorschijn komt.
Waar tot de veertiende eeuw de schalken en bogen
veelal ter plaatse op de bouwplaats uit natuursteen
werden gevormd, werd het in de vijftiende eeuw eco
nomisch interessanter om deze bouwelementen op de
steengroeve te bewerken. Vervolgens werden ze over
water (i.c. de Schelde) naar de bouwplaats vervoerd,
waar ze met cement in elkaar werden gezet. Prefab
bestond dus toen ook al in de bouw.2) Hierbij werden
sjablonen (ook wel berderen genaamd) gebruikt waar
door er standaardproducten gemaakt konden worden
die door de grote verspreiding op veel plaatsen in de
Zuidelijke- en Noordelijke Nederlanden nog steeds te
vinden zijn.3) De bouwwerken die gemaakt werden met
de Doornikse steen vertonen een stilistische eenheid,
die gewoonlijk in de literatuur aangeduid wordt als
Scheldegotiek.
De afbraak van de poort en de panden voor en naast
de kerk
Achter de Witte Poort die vanaf het Abdijplein te
betreden is, bevindt zich een gang met een prachtig
kruisgewelf van bijna 6 meter dat uitkomt in de kloos
tergangen. Dit was tot 1962 ook het geval bij de Sint
Barbarakapel. De deur tot de kapel stond namelijk 5,40
meter voor de ingang van de kapel die via een gang met
kruisgewelf te bereiken was. Tegelijk met deze poort
zijn in 1493 aan beide zijden van de poort ook huizen
tegen de kerk aangebouwd zodat de voorkant van deze
huizen op dezelfde rooilijn aan de Lange Delft stonden
als de voorgevel van het naastgelegen Gasthuis. Op
de bekende kopergravure uit 1696 uit de Cronyk van
Smallegange is dit in beeld gebracht. Hier blijkt ook
uit dat de Sint Barbarakapel min of meer verstopt zat
tussen de omliggende gebouwen. Deze situatie was nog
steeds aanwezig toen de heer Oosthoek in opdracht
van de Rijkscommissie voor de Monumentenzorg in
De poort van de kapel In de toestand van voor de sloop, 1955. (Rijksdienst
voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort/documentnummer 051601.)
i
Tekening van de poort van de Gasthuiskerk, 1945.
(Rijksmuseum, Amsterdam, nr. RP-T-1945-24-27(V).)
