Vitaliteit oude zomereiken
onder druk
it r-
J
A-
1
ffiK.
1
V'
s I
I
Vitaliteit oude zomereiken onderdruk 1
I -
I
nl'» n
7^
t -i 1 b
J f
I 1
■f I 7
a ii W/•'‘«Jr
'’iOS
Lucien Calle (tekst foto's)
Het laatste stadium voor het afsterven
Ksi
HBHH
Al enige jaren is duidelijk dat de vitaliteit van veel bomen terugloopt. De grootste problemen in onze streek spelen op
het dekzandgebied, waar bijvoorbeeld een massale sterfte onder verschillende naaldbomen plaatsvindt. Maar ook
loofbomen hebben het hier lastig. De laatste jaren is merkbaar dat de gezondheid van Zomereik, Beuk en bijvoorbeeld
Robinia terug loopt. Duidelijk is dat er een mix aan oorzaken is, zowel droogte, stikstof en insectenvraat. Veel
boomsoorten hebben last van stikstofdepositie en als gevolg daarvan verzuring van de bodem. Door de verzuring zijn er
minder mycorrhizazwammen. Deze zwammen leven in symbiose met bomen. Ze zijn verweven met de wortels (ze zitten
zelfs in de haarwortels), zorgen voor een stukje bescherming en halen water en voedingsstoffen uit de bodem. Van de
boom krijgen ze organische stoffen terug. Als er minder mycorrhiza's zijn krijgen bomen het moeilijk.
Bij de zomereik was al enkele jaren zichtbaar dat de bladbezetting van de kronen gemiddeld minder was dan onder
normale mstandigheden bij gezonde bomen. Dat is zowel in Nederland (van Ierse) 2018) als Vlaanderen (Sioen et al.
2016) geconstateerd. De takuiteinden beginnen af te sterven. De takken beginnen dan uit te lopen vanuit de slapende
knoppen. Door al die kortlootjes op de takken zien de takken er eerst wat stoppelig uit. Daarna volgt het totale afsterven
van hele takken en later van de hele boom.
Gelijktijdig is ook waarneembaar dat de biodiversiteit en de
algehele ecologie van de eikenbossen achteruit loopt. Door
de verzuring van de bodem verteert het blad moeilijker. Er
ligt een dik pakket aan langzaam verterend eikenblad, er
is weinig tot geen plantengroei en waar nog wel kruiden
groeien is er een dominantie van stekelvarens en bramen.
Door de verzuring spoelen mineralen uit de bodem weg. De
vegetatie verarmt behoorlijk. Door diezelfde oorzaak breken
eieren in mezennesten door het gewicht van de broedende
ouder. Opgroeiende vogeltjes kunnen door het kalkgebrek
geen harde botten meer maken en kunnen niet meer op hun
pootjes staan. Een verschijnsel dat vooral bekend geworden is
van de Veluwe, maar nu ook op onze zandgronden plaatsvindt.
en geheel verteerd hout. Een zeldzame zwam die als eerste
onheilsbrenger bij nog gezonde bomen kan opduiken is de
Eikhaas. Het is een prachtige soort die aan de voet van een
meestal omvangrijke boom een flinke toef van hoedjes maakt.
Een gevreesde parasiet die er ook vanaf het beginstadium bij
kan zijn is de Honingzwam, een voor de boom erg dodelijke
soort. Niet alleen aan de vruchtlichamen maar ook aan de
zwarte en afgeplatte zwamdraden is deze soort te herkennen.
Bij verzwakte eiken is vaak een hele rij vaste begeleiders
te zien. Zoals Schorsbreker, Eikenbloedzwam, Paarse
eikenschorszwam en Geschubde bundelzwam. Wanneer
Zwavelkopjes verschijnen zijn de eerste verteringsstadia, als
het hout nog heel hard is, al lang achter de rug.
r j -i
Begeleidende zwammen
Het afsterven van de eiken is een complex proces. Naast het
zichtbaar aftakelen van de bomen verschijnen er verschillende
parasitaire zwammen op de stammen en ook kevers spelen
een zichtbare rol. Er zijn verschillende afstervings- en
verteringsstadia: van gezond hout, verzwakt hout, tot dood
Kevers
Bij verzwakte eiken vallen soms hele stukken bast van de
boom af. Dan is het werk van boktorren en bast- en spintkevers
zichtbaar. Het betreft veel soorten en iedere soort heeft een
typerend vraatpatroon. Je ziet uitgevreten gangetjes in zowel
het spinthout als in de bast. Het leren herkennen van die
Bosbodem onder zomereiken. Er ligt een dik pakket aan bladeren
en er zijn bijna geen planten
'V 1
;.i-
♦I
r.
f i
‘i
4
-I
-V r i"-
11 vv tv
JU
'<V Mik
3
