Drie sleutels voor versnelde
industriële transformatie
Thermphos
1. Lokale relaties bouwen
2. Moreel kompas activeren
Yara
Aanspreken op een
menselijke manier
Kolencentrale Borssele
Respectvol afscheid nemen
En waterstof dan?
3. Respectvol afscheid nemen
Mi A* kukite irntntnntnbtnf
rw*iqnnr1c»tn-([iKrtiJiJtl nfhug
SAEFTIHGHE
is om aardgasvrij te worden. Er is een
afscheidsfeest voor aardgas en het is duidelijk
per wanneer jouw huis op een alternatieve
manier verwarmd moet worden. Ik zie je in
gedachten al langsgaan bij die buurman met
een warmtepomp, en de aannemer bevragen
wanneer hij kan komen isoleren. Zodra we
iets werkelijk loslaten, ontstaat ruimte voor
vernieuwing.
Wat als we in Zeeland meer manieren vinden
om met respect afscheid te nemen van
fossiele, lineaire industriële processen, die de
ecosystemen waar we van afhankelijk zijn,
verder uit balans brengen? Stel je eens voor
wat een ruimte voor vernieuwing er ontstaat.
Het voormalig Thermphos terrein (een
fosforfabriek die de afgelopen jaren
is ontmanteld en gesaneerd) is een mooi
voorbeeld van een open ruimte in het
Sloegebied, waar nu groene, circulaire ideeën
voor ontstaan. Misschien komt er een
waterstoffabriek? Misschien iets anders.
De leegte spreekt tot de verbeelding.
Laten we de grote en middelgrote Zeeuwse industrie
ondersteunen bij het leggen en versterken van lokale
relaties opdat een circulaire bedrijfsvoering, ingebed
in de lokale omgeving die hier ook van profiteert,
realiteit wordt en geen papieren plan blijft.
Laten we de industrie erkennen voor wat die voor ons
heeft betekend en vervolgens veel duidelijker aanspreken
op haar morele kompas. Tot op het niveau van vragen
over takken van sport die een valse belofte bleken.
Dat kompas is er echt wel. Maar het vraagt om
verdere activering.
wantij december 2021
Zonnetrein in Landschapspark Groot-Saeftinghe. Foto: Sven Dullaert.
een maatschappelijk veld dat de industrie
hierop aanspreekt. Want hoe kan een
bedrijf als 3M producten blijven
produceren die PFAS bevatten, als het
weet dat de eigen medewerkers deze
stoffen weer binnenkrijgen in hoge doses,
bij het eten van eieren uit eigen tuin?
Dat is moreel onhoudbaar.
Waar 3M zich slecht laat aanspreken,
en het bedrijf nu door de Vlaamse
omgevingsdienst terechtgewezen wordt,
is de windindustrie al een stuk ont
vankelijker. Want waarom zou het 'oké'
zijn dat bladen van windparken voor de
kust bij Borssele, geproduceerd worden
met een materiaalcomposiet dat niet
hergebruikt kan worden? De wind-
industrie trekt zich dit aan en werkt
inmiddels aan circulaire bladen, misschien
wel met materialen ontwikkeld door de
Zeeuwse vestiging van een bedrijf als
Arkema. Zo logisch, maar lange tijd niet
vanzelfsprekend, en daarmee is dit een
hoopvolle ontwikkeling.
De tijd lijkt rijp voor nóg fundamentelere
vragen. Vragen die gaan over het
bestaansrecht van hele industrieën.
Industrieën die een valse belofte bleken.
Om een voorbeeld te noemen: we weten
allemaal dat ons huidig voedselsysteem
onhoudbaar is en herstel van biodiversiteit
en ecologische draagkracht cruciaal.
Het is ook evident dat dit vraagt om een
zeer serieuze, tot zo goed als volledige
afname van'gewasbeschermingsmiddelen'
en gebruik van kunstmest.
Lukt het 'ons' (eenieder die zich hier
zorgen om maakt, in gezamenlijkheid,
misschien wel met hulp van ZMf die ons
bij elkaar brengt) om een bedrijf als Yara
aan te spreken op haar verantwoordelijk
heid om binnen niet afzienbare tijd te
stoppen met de productie van kunstmest?
En ondertussen te werken aan een
ecologisch verantwoord productaanbod,
dat bijdraagt aan een gezond voedsel
systeem. Niet evident. Maar de tijd is er
meer dan rijp voor. Tijd voor circulaire
groene kunstmest. Totdat we volledig
zonder kunnen.
Let op: dit moreel kompas activeren
vraagt allereerst erkenning van wat de
industrie maatschappelijk gezien heeft
proberen te bereiken. Anders gebeurt er
wat ook gebeurt als we pubers
aanspreken op hun telefoongedrag,
zonder eerst te vragen of ze een goede
dag hebben gehad en hen te bedanken
dat ze hun jas op de kapstok hebben
gehangen. Bedrijven zijn net mensen.
Dan een laatste punt. Ik zie een groeiende
beweging van mensen die beseft hoe
belangrijk respectvol afscheid nemen is,
om transformatie uit te nodigen.
Zeeland lijkt hier ook eerste stappen in te
maken. Landschapsarchitect Dirk Sijmons
vertelde me twee jaar geleden over zijn
betrokkenheid bij het project 'Pop down
Melt Up', van Centrum voor Beeldende
Kunst Zeeland, waarin de sloop van
kolencentrale Borssele werd benut om
een baanbrekend moment te markeren in
de energie- en klimaattransitie.
Bewust en respectvol afscheid nemen
is in mijn ervaring een van de meest
krachtige manieren om transformatie uit
te nodigen. Helderheid over dat waar we
mee stoppen, creëert een ongelooflijk
aanlokkelijke leegte, een vacuüm zelfs,
dat automatisch vernieuwing uitnodigt.
Probeer het maar eens in gedachten.
Stel je voor dat jouw wijk geselecteerd
Voor dit artikel ging ik ook fysiek op pad, naar plekken in Zeeland
waar de industrie zichtbaar en voelbaar is. Zo kwam ik dichtbij
Borssele (op het terras van Restaurant Landlust) bij toeval te
spreken met de gebroeders Geleijnse van Bulk Terminal Zeeland,
die liever sneller dan langzaam verduurzamen. Hoopvol vonden
ze de productie van waterstof op Zeeuws grondgebied.
Toch heb ik daar in dit artikel geen aandacht aan geschonken.
Ik zie waterstofproductie ook als kans, in combinatie met energie
van wind op zee dicht bij de Zeeuwse kust. Maar ik zie het ook
een afleidende werking hebben. We zullen onze consumptie
radicaal moeten verminderen en industriële processen moeten
herontwerpen om te kunnen stoppen met fossiele bronnen
en lineaire processen. In de energievraag die overblijft,
kan waterstof een goede rol vervullen.
wantij december 2021 (f 191
En zeker niet in de laatste plaats, laten we de komende
jaren op allerlei manieren ceremonieel en respectvol
afscheid nemen van lineaire, fossiele industriële
processen. Opdat er in Zeeland zeeën van ruimte
voor vernieuwing ontstaan.
Martine Verweij is programmaleider
Maatschappelijk-Verantwoord-Innoveren
Topsector Energie.
