De Noordzee en het
leven in de zee is van
zichzelf
Samenwerking tussen natuurwetenschap,
sociologie en kunst
'In deze Wantij staan veel
verhalen van mensen die
mij aan het denken zetten
en die me inspireren.
Verkennend, soms moedig
in kwetsbaarheid en allen met
de intentie om daadwerkelijk
bij te dragen aan een gezonde
aarde. En dat delen we
met elkaar.'
n
Open gesprek
Collectieve wijsheid
Westerschelde
In 2018 is in Den Haag door een groep wetenschappers en kunstenaars
'De Ambassade van de Noordzee' opgericht. Deze vindt dat de belangen van de
Noordzee niet alleen door de aangrenzende staten zoals Nederland behartigd
kunnen worden. In feite schiet de representatieve democratie tekort, want wie
vertegenwoordigt de planten, dieren en dingen in en rond de zee? 'Alle dingen
hebben zelfbeschikking.' De Ambassade wil daar een politieke stem aan geven.
Araucaria
Stemmen in de Delta
Resultaten van wetenschappelijk
onderzoek openen steeds meer onze
ogen en we raken ervan doordrongen
dat wij ook degenen zijn die onze
verantwoordelijkheid moeten nemen.
Echte dialoog is dus nodig. Over wat
wij moeten doen en moeten laten om dit
tij te keren. Niet vanuit overtuigingskracht,
niet radicaliserend of polariserend, maar
in een open gesprek. Natuur en kunst
zijn een ingang tot een rechtvaardige
en duurzame wereld. Creativiteit en
verbeeldingen creëren ruimte om op
een andere manier te gaan kijken.
Buiten onze vaste structuren en patronen
om. En dat lijkt nodig om de klimaat
ontwrichting tegen te gaan.
Daarnaast ben ik ervan overtuigd dat
we meer beroep moeten doen op de
collectieve wijsheid. Ik denk dat die verder
gaat dan de formele en vaak afvinkbare
burgerparticipatie. We zouden meer vrije
ruimte moeten creëren om de 'wisdom of
the crowd' ten volle te kunnen benutten.
Door gesprekken tussen mensen van
verschillende generaties, door te luisteren
naar de oorspronkelijke bewoners van
gebieden die de omgeving goed kennen,
naar mensen die leven vanuit de leer
meester natuur. Maar ook praten met
experts op het gebied van innovaties
of juist de vakman/vrouw. Diversiteit in
de dialooggroep dus.
Dit klinkt eenvoudig, maar hiervoor
moeten we eerst heel veel loslaten.
Ons ego en zelfbelang. Er is een andere
houding nodig. Een open houding.
Vanuit oprechte nieuwsgierigheid en
niet oordelend van aard, waarbij het
maatschappelijk belang voorop staat
in plaats van het individuele gewin.
Om onze omgeving leefbaar te houden
zouden we niet-menselijke entiteiten
een daadwekelijke stem kunnen geven.
Er zijn voorbeelden te noemen uit
andere werelddelen waarbij niet-
menselijke entiteiten een juridische
status toegekend hebben gekregen.
In onze regio zou dat bijvoorbeeld de
Westerschelde kunnen zijn. Dit is een
van de belangrijkste estuaria van de
Zuidwestelijke Delta. De Westerschelde
wordt zwaar belast met scheepvaart,
verdieping op verdieping om nog grotere
schepen door te kunnen laten, industrie,
kerncentrale, lozingen van PFAS, visserij.
Alle factoren maken gebruik van dit water
of doen er afbreuk aan. Ondertussen
neemt dus het leefgebied en foerageer-
gebied voor veel diersoorten af en holt
de biodiversiteit achteruit. Als de Wester
schelde zelf een serieuze speler zou zijn in
het dynamische veld, is er meer recht voor
de niet-vertegenwoordigde niet-
menselijke entiteiten.
Ira von Harras is directeur
van ZMf.
Ira von Harras. Foto: ZMf.
4 wantij december 2021
Willem de Weert
Zeeland is als kustprovincie nauw
verbonden met de Noordzee.
Namens de Ambassade van de Noordzee
is hier het projectteam 'Toekomst van de
Delta' actief. Dit team bestaat uit Darko
Lagunas (stadssocioloog en etnografisch
onderzoeker), Theun Karelse (kunstenaar)
en Maarten Kleinhans (hoogleraar
rivieren, estuaria en delta's). Zij zijn bezig
met de eerste fase in het traject van de
Ambassade: 'Hoe kunnen we het
beste luisteren naar de diverse gemeen
schappen in de Delta en hoe kunnen we
in dialoog treden met niet-mensen'.
Ze doen dat via verkenningen en veldwerk
op locatie in de Delta.
Lagunas heeft veldwerk gedaan in
Latijns-Amerika en onderzocht daar
hoe inheemse volkeren in en met het
landschap leven. 'Een voorbeeld is de
relatie die de inheemse Mapuche
Pewenchebevolking onderhoudt met de
Araucaria araucana, een coniferen soort.
Dit is voor hen niet zomaar een boom.
Het allerbelangrijkste voor hen is dat zij
mét deze bomen leven alsof het een
familielid is, in wetenschapstermen: in
symbiose. Maar dit gaat verder dan de
biologische benadering. Wij westerlingen
zien de wereld in cijfers: meten is weten.
Maar er zijn meerdere vormen van kennen
en weten. De boom in zuidelijk Chili is een
'spirit' en een ooggetuige die 1.500 jaar
oud kan worden en dusdanig gewaardeerd
en gerespecteerd wordt.'
Voor het Delta project is Lagunas op zoek
naar niet-menselijke stemmen in het
Zeeuws landschap. Dat bracht hem
Opname uit video van Darko Lagunas in gesprek met kunstenaar Marinus van Dijke. Bron: vimeo.com480783637.
wantij december 2021 5
