Helft Zeeuwse natuur ligt
onder water
Onbekend
maakt
onbemind
De provincie Zeeland heeft een oppervlakte van
bijna 3.000 km2, waarvan bijna de helft uit water
bestaat. De Zeeuwse onderwaterwereld is een
verborgen landschap met een enorme biodiversiteit
die weinig mensen zien. Sportduiker en zeefanaat
Freek Titselaar uit Zierikzee geniet er telkens
weer van als hij zich onder water begeeft.
Staalslakken, asfalt en beton
Vernietigd
Helder en schoon
Verschuiven
Exoten genoeg
Voor meer informatie:
Willem de Weert
Het gebrek aan kennis van en zorg over
de schitterende onderwaterwereld was
hem en vele anderen een doorn in het
oog. In 2009 stond Titselaar aan de
wieg van Stichting de Oosterschelde die
als blauwe club werd opgericht.
'Onbekend maakt onbemind. We zijn
onafhankelijk en geven iedereen die van
het grote blauw houdt, watersporters,
sportvissers, natuurliefhebbers en duikers
een stem, maar op de eerste plaats de
natuur onder water zelf.'
Aanleiding voor de oprichting was in 2009
het ongelukkige plan van Rijkswaterstaat
om de vooroevers van de Oosterschelde
te verstevigen door onder de waterlijn
staalslakken te storten. 'Daar kunnen
zware metalen en andere schadelijke
stoffen in zitten die het water verontreini
gen en worden opgenomen door allerlei
zeeorganismen. Daar was weinig over
bekend en het was niet goed onderzocht.
We hebben tot de Raad van State
gestreden voor het gebruik van natuur
vriendelijker materiaal en natuurherstel
na het storten van het spul.' Ook kwam
de stichting in het geweer tegen de
vervanging van de natuurstenen dijkbekle-
ding door asfalt en beton. 'Daardoor gaat
een enorme hoeveel soorten planten zoals
wieren en korstmossen verloren.
Geen misverstand: de veiligheid van de
dijken staat ook bij ons voorop. Het is
meestal gebrek aan kennis van de
onderwaterwereld en verkeerde zuinig
heid. Ik zeg wel eens: als zeedieren zouden
kunnen vliegen zouden ze net zo goed
beschermd worden als vogels. Als je zulke
ingrepen in de natuur op het land doet,
moet er eerst een inventarisatie gedaan
worden van de aanwezige flora en fauna
en een nulmeting. Vervolgens moeten er
maatregelen genomen worden om
eventueel verlies aan biodiversiteit te
compenseren: dit plantje en dat vogeltje
terug. Onder water telt dat blijkbaar niet,
ook niet in een Nationaal Park wat de
Oosterschelde toch is. Gelukkig is er de
laatste jaren, mede door toedoen van
onze stichting en andere liefhebbers van
de onderwaterwereld, veel verbeterd.'
10 wantij december 2021
'De Raad van State heeft in 2013 door
de Provincie Zeeland verleende
vergunningen voor het storten van
staalslakken in de Oosterschelde
vernietigd. De rechter vond weliswaar
dat staalslakken gebruikt mochten
worden maar stelde dat er beter
onderzoek naar de oorspronkelijke
natuurwaarden had moeten plaatsvinden
in het Natura 2000-gebied. Daarnaast
moest er herstel plaatsvinden, zodat de
biodiversiteit weer terugkeert na een
bestorting. In dat kader worden er nu
ecoriffen van breuksteen aangelegd
op de bestortingen.'
De liefde voor het water heeft Titselaar
niet opgedaan in zijn geboortestreek.
'Ik ben opgegroeid in Sittard (Limburg)
in de jaren zestig. Van thuis mochten we
niet spelen in de Geleenbeek omdat die
zo vervuild was. Het schuim dreef op
het water. Op onze Zeeuwse vakanties
in Dishoek ontdekte ik hoe helder en
schoon water ook kan zijn. Als kind ben
ik schelpen gaan verzamelen om
vervolgens stapje voor stapje in hun
leefwereld terecht te komen.
We wonen nu in Zierikzee. Mijn vrouw
duikt ook. Onze favoriete duikplek is
onder de Zeelandbrug.'
'Elke keer als we onder water gaan is
de wereld daar anders. Ik kan een hele
lijst maken van soorten die verdwenen
zijn en dat is verontrustend, maar ik kan
tegelijkertijd een lange lijst van nieuwe
soorten maken en dat is interessant.
Ik durf te stellen dat de biodiversiteit in
de Oosterschelde niet achteruit gaat,
maar wel enorm aan het verschuiven is.
De ene keer barst het van de brokkel-
sterren, de andere keer van de waaier-
kokerwormen. Maar de zeekat, een
inktvis die als hét icoon van de Zeeuwse
onderwaterwereld wordt gezien,
zie je steeds minder. Vorig jaar was
er een babyboom van zeepaardjes.'
Als oorzaken van de sterk wisselende
biodiversiteit noemt hij klimaat
verandering, overbevissing, invasieve
exoten en het feit dat de Oosterschelde
een zoute zeearm, zonder zoet rivier
water is geworden. 'Exoten genoeg in de
Oosterschelde: de Filipijnse tapijtschelp
is links en rechts een concurrent van
onze eigen kokkel geworden. En door
de opwarming komen, net als op het
land, ook in het water zuidelijke soorten
deze kant op.'
'Ik heb het afgeleerd om voorspellingen
over Moeder Natuur te doen: zij is zeer
wispelturig, zeer veerkrachtig en kan
onverwacht reageren. Ik denk dat ze
moet lachen om de nietigheid van de
mens. Ik hoop dat wij mensen in de
toekomst mét de natuur gaan werken,
in plaats van tegen. 'Building with
nature' staat nog in de kinderschoenen.'
www.stichtingdeoosterschelde.nl
Willem de Weert is
eindredacteur van Wantij.
wantij december 2021 11
