Elk jaar zijn de
Slikken van de
Heen anders,
mooier ook.
-
Schok
Het is moeilijk voor te stellen dat hier
vijfendertig jaar geleden een kaal en grijs
slikkengebied lag dat tweemaal daags met
zout water overstroomde. De Philipsdam
(1987) sloot het Krammer-Volkerak af van
eb en vloed. De natuur onderging een
schok. Al het leven dat op zout gebaseerd
was stierf af en vismigratie tussen de
Oosterschelde, Grevelingen en het
bovenstroomse rivierengebied was niet
langer mogelijk. Het evenwicht was
verstoord. In de jaren erna gingen in het
water massaal blauwalgen groeien.
Dit kwam omdat meststoffen, die uit de
omliggende akkers spoelden, zich in het
water ophoopten. De stank en overlast
waren soms niet te harden. Er werd over
gesproken om het Krammer-Volkerak
opnieuw zout te maken. Maar zie, veel
geduld, de komst van de quaggamossel en
wat minder mest loonden. De natuur
kwam de schok te boven. De Slikken van
De Heen gingen een nieuw leven tege
moet. Zoet in plaats van zout.
Toch zijn de sporen uit de tijd van het
getij nog te zien. Op de luchtfoto zie je
hoe de vroegere kreken nog diep in het
gebied reiken. Ze zijn nu gevuld met zoet
regenwater in plaats van zout zeewater.
In de lagere delen groeien nog zout-
minnende planten zoals zeekraal.
Dit komt ook door kwel vanuit de aan
de andere kant van de dam gelegen
Oosterschelde.
Extreem vogelrijk
'De Slikken van de Heen en de Ooster
schelde vullen elkaar mooi aan,' zegt
Pepijn Calle. 'Als het hoogwater is, komen
vogels hier uitrusten. Ze vinden er zoet
water om te drinken en zich te wassen.'
Hij haalt zijn telescoop tevoorschijn.
We kijken mee en zien onder andere
grote zilverreiger, kuifeend, brilduiker,
pijlstaart, wintertaling, tafeleend en
talloze ganzen. Op een eilandje in de
verte nestelt een kolonie lepelaars.
Het is hier extreem vogelrijk.
Spectaculaire zeearend
Het meest spectaculair in de kijker is toch
het nest van de zeearenden. Het is zo
groot dat we het met het blote oog
kunnen zien. Wat voor de wisenten
onder de zoogdieren telt, geldt voor de
zeearend onder de vogels. Die behoort
tot de grootste van West-Europa.
De spanwijdte van de vleugels bedraagt
ruim twee meter wat hem de bijnaam
vliegende deur bezorgt. Vroeger werd er
op de zeearend gejaagd waardoor die
uitgestorven was. Nu is de vogel
beschermd en vanuit Oost-Europa
teruggekeerd naar Nederland.
Er broeden in ons land ongeveer twintig
paartjes, waarvan dus één op de Slikken
van de Heen. Volwassen zeearend heeft
geen natuurlijke vijanden afgezien van de
mens en elkaar. Ze broeden alleen in heel
rustige gebieden, vandaar dat de
omgeving van het nest niet toegankelijk
is. In het water bij het eilandje waar de
zeearenden hoog in de boom hun nest
hebben, is een kabel gespannen zodat
bootjes met (argeloze) recreanten niet te
dichtbij kunnen komen.
Windpark Krammer
Als we op de uitkijktoren staan,
overzien we de wijde omgeving. Om het
Windpark Krammer op de Philipsdam,
het grootste van Zeeland, kijk je niet
heen. Het windmolenpark ligt midden
tussen Natura 2000 gebieden die
Europees beschermd zijn. Is dat niet
gevaarlijk voor de vogels?
'Ja zeker,' zegt onze gids. 'Maar daar is
iets op verzonnen: een detectiesysteem.
Camera's op de molens speuren de
omgeving af. Als die vliegende objecten
registreren zoals vogels of vleermuizen,
worden de windmolens in de buurt direct
stop gezet. Een knap staaltje techniek dat
veel vogellevens spaart en een voorbeeld
is voor andere windparken. Wat ook
helpt is dat de windmolens hier heel
hoog zijn zodat de meeste vogels er
onder door vliegen. Ook is de opstelling
van de molens zo gemaakt dat er een
vrije corridor is waardoor de vogels zich
veilig van het ene water naar het andere
kunnen verplaatsen. Verder investeert
het windpark jaarlijks in de natuur in de
omgeving. Zo is bijvoorbeeld met hun
bijdrage een eiland voor visdieven
gerealiseerd.'
Hoe hoopvol is het dat de natuur zich
weet te herstellen na de zware klap van
de afdamming in 1987. Pepijn Calle zegt
daarover: 'Natuurlijk zijn er soorten
verdwenen, maar er zijn vele andere
voor in de plaats gekomen. De nieuwe
natuur is nog steeds volop in ontwikke
ling. We kijken bijvoorbeeld uit naar de
komst van de otter, de bever, de das en
de visarend. Elk jaar zijn de Slikken van
de Heen anders, mooier ook.'
Willem de Weert is
eindredacteur van Wantij.
Wandelroutes Slikken van de Heen
Over de Slikken van de Heen valt nog zoveel meer te vertellen. Ga liever zelf eens kijken in dit onbekende
stukje Zeeland langs de Philipsdam. Het Zeeuwse Landschap heeft in het ruige natuurgebied (laarzen!)
twee wandelroutes uitgezet: Verrekijkerroute (2,5 km) en Torenroute (3,5 km) ook te combineren tot 6 km.
Een route leidt naar het vogelkijkscherm, de andere naar de uitkijktoren. Het beginpunt is op de hoek
Philipsdam-Campweg waar op de dijk informatiepanelen staan. En mocht je de wisenten tegenkomen,
houdt minimaal 50 meter afstand.
wantij juni 2022 19
Aalscholvers in het Krammer-Volkerak.
Foto: Edwin Paree.
