-W 7
WAT PFAS DOEN
MET ZEELAND
EN MET ONS
'-füi
Westerschelde
PFAS kunnen het
immuunsysteem
aantasten en
kanker veroorzaken.
overzichtskaart
Natuurpakket
Westerschelde
(1)
Zeeuws-
Vlaanderen
Sinds een jaar is Zeeland in de ban van PFAS. Door Michiel Jonker, onderzoeker bij Universiteit
Utrecht, en zijn rapport is het balletje over PFAS in Zeeland echt gaan rollen. Hij monitorde
dertien jaar lang de Rijkswateren van Nederland en benoemde het Kanaal van Gent naar
Terneuzen en de Schelde bij Antwerpen tot 'PFAS hot spot'. Hier werd de PFAS soort 'PFBA'
zelfs tot 45 keer hoger gemeten dan op andere locaties in Nederland.
Dat kan gevaarlijk zijn; ze kunnen schade
Breskens
l
Terneuzen
IJzendijke
Kioosterzande
Sluis
LEGENDA
Hulst
in voorbereiding
Axel
in uitvoering
is afgerond
Kaart van de natuurherstelprojecten in de Westerschelde. Bron: Provincie Zeeland.
Het Zwin (2) Waterdunen Knuitershoek M Platen van Ossenisse Perkpolder W Baalhoek Zimmerman Bath (9) Hertogin Hedwigepolder
veranderingen zoals droogte of opwarming.
Zo lijkt de tapijtschelp beter tegen hogere
watertemperaturen te kunnen dan de
kokkel. Bodemdieren zorgen er ook voor
dat het water gezuiverd wordt en dat
koolstof wordt begraven in de bodem.
Sommige wormen kunnen bijvoorbeeld de
stabiliteit van de zeebodem veranderen
doordat ze hierin graven. De schelpkoker-
worm bouwt van zand en stukjes schelp
buisjes vanuit de zeebodem naar boven.
Deze kunnen, als ze sterk genoeg zijn, de
stroming lichtelijk afremmen.
Bovendien spelen bodemdieren een
belangrijke rol in de voedselketen. In de
Westerschelde staan ze laag in de voedsel
keten. Als veel bodemdieren aanwezig zijn
kunnen diersoorten die van bodemdieren
leven, zoals vogels of vissen, meer voedsel
vinden. Tijdens een vogeltelling zijn op de
drie onderzoekslocaties meer vogels die
bodemdieren eten waargenomen sinds de
natuur er meer vrij spel krijgt.
Toekomst
Volgens Chiu en Lauren kan de aanpak voor
natuurversterking bij Baalhoek, Knuiters
hoek en Perkpolder als voorbeeld dienen
voor toekomstige projecten aan de
Westerschelde. Omdat het onderzoek nog
niet zo heel lang loopt, de aanpassingen in
deze gebieden nog volop in uitvoering zijn
en de omstandigheden er daardoor ieder
jaar nog veel veranderen, zijn conclusies
nog niet te trekken.
Maar de resultaten tot nu toe zijn volgens
beide onderzoekers heel interessant.
Het is een goed idee om die mee te
nemen in andere nieuwe projecten met
vergelijkbare condities.
Tessa Wartena is stagiaire bij
ZMf en studeert milieukunde op
de HAS Hogeschool in Den Bosch.
8 wantij juni 2022
Tessa Wartena
Maar wat zijn PFAS nu eigenlijk? PFAS zijn
een groep chemische stoffen die bestaan
uit meer dan 6.000 verschillende
producten. PFOS, PFOA en GenX zijn het
daarvan meest bekend. Ze worden door
de mens geproduceerd en komen niet van
nature voor in het milieu. Eenmaal in het
milieu verspreiden PFAS zich snel, breken
amper af en hopen zich op in planten en
in lichamen van mens en dier.
Gebruik
Waarom worden deze stoffen eigenlijk
geproduceerd? PFAS worden aan
alledaagse producten toegevoegd om
deze te verbeteren. Ze maken producten
water-, vuil- en vetafstotend. Ook kunnen
producten hierdoor goed tegen hitte en
zuur. Daarom zijn PFAS vaak te vinden in
antiaanbaklagen van pannen, waterafsto
tende kleding, blusschuim, cosmetica en
voedselverpakkingsmaterialen.
Blootstelling en gezondheid
Bij verkeerd gebruik van deze alledaagse
producen kunnen wij mensen makkelijk
blootgesteld worden aan PFAS. Dit gebeurt
niet alleen via producten, maar ook via
drinkwater en ons voedsel. Alle Nederlan
ders krijgen via de laatste twee routes PFAS
binnen. Hier kunnen we zelf weinig aan
doen om dit te voorkomen. Gelukkig zijn de
hoeveelheden beperkt. In bepaalde vis- en
wildsoorten kunnen wel hoge concentraties
PFAS zitten. Daarom heeft GGD Zeeland
geadviseerd om geen zelf gevangen vis
meer uit de Westerschelde te eten. In de
vissen uit het oostelijke gedeelte zitten
zoveel PFAS dat als je één of twee porties
eet als volwassene, je al aan de maximale
hoeveelheid PFAS zit die je jaarlijks mag
binnenkrijgen. De grens waarboven
gevolgen voor de gezondheid worden
verwacht, wordt dan overschreden.
wantij juni 2022 9
