DE LANGE
HOU VAN
OMLOOPTIJD VAN
JE AFVAL!’
NATUURSTEEN
0
o
Filosoof Lisa Doeland:
k
Kunstenaars zijn dikwijls voorlopers van maatschappelijke
vernieuwingen. Ook voor duurzaamheid en circulariteit?
We vroegen het aan beeldhouwer Richard van Bremen.
Is dit een dwaze oproep van
filosoof Lisa Doeland? We zijn
afval liever kwijt dan rijk. Ideaal
zou een circulaire economie
zijn, zonder afval. Maar
Doeland gelooft daar niet in.
Middelburg
Richard van Bremen
0 ramvbremen
wantij december 2022
Nijmegen
Maya van Kempen
Maya van Kempen
Meer weten?
Lisa Doeland
december 2022 21
wantij
Foto: Loes de Jong.
Geboren: Roosendaal, 1960.
Woont in: Middelburg.
Inspiratie: Zeeland; het verschijnsel tijd; robuuste types mannen en
vrouwen; oude gesteenten; De Dijkwerkers op de Veersegatdam van
Peter de Jonge; De Kathedraal op Neeltje Jans van Marinus Boezem.
Opleiding: Sociale geografie Universiteit Nijmegen; Kunstacademie Eeklo.
Loopbaan: Scoop; senior beleidsmedewerker Provincie Zeeland.
Met welke materialen werk je?
‘Ik werk met albast, travertin, Belgisch
hardsteen, kalksteen kan ook.
Duurzame materialen, dus. Bij Onno
Jongewaard ging ik ooit voor het eerst
aan de slag. Na twee uur hakken, was
ik zo'n beetje uitgeput. Hij zei: ‘Dat
stuk steen van jou is zo'n 340 miljoen
jaar oud!' Dat relativeert enorm, wat
is daarbij vergeleken twee uur?
Door in oud gesteende te zagen en te
hakken benader ik het idee verganke
lijkheid. Beslommeringen van alledag
vallen in het niet. Dat schept de
afstand die ik nodig heb om te
bedenken: wat is de essentie?
Daarvan moet ik een idee van hebben
als ik een beeld maak. Voortdurend
taxeer ik, terwijl ik hak, wat het effect
zal zijn. Wat er af gehakt is, kan niet
worden terug geplakt!'
Waar kunnen we werk van jou zien?
‘Zeeuwse Kap' staat nu tentoon
gesteld in de Drvkkery bij een
fotoboek over klederdrachten.
En op instagram:
Selecteer je steen op duurzaamheid?
‘Natuursteen heeft een enorm lange
omlooptijd, dat type duurzaamheid
en circulariteit is imponerend.
Als beeldhouwer leer je gesteenten
met hun specifieke karakter aan den
lijve kennen. Ze vergroten m'n
zelfkennis, want als beeldhouwer
oefen je deugden als geduld,
aandacht, doorzettingsvermogen,
discipline. Ik leerde mijn voorkeuren
kennen: niet opgepoetst, glad, maar
ruw en ongepolijst.'
Bewaar je alles wat je maakt?
‘Ik verkoop weleens een beeld.
Verder ‘herhak' ik sinds kort beelden,
dat voelt prima. Grote afgehakte
stukken kunnen bijvoorbeeld gebruikt
worden op de Kunstacademie in
Eeklo waar ik op zit om me verder
te ontwikkelen.'
Maya van Kempen is lid
van de Wantijredactie.
Lisa Doeland.
Foto: Floris Schafer.
Maya van Kempen is lid
van de Wantijredactie.
ij
Geboren: 1982.
Inspiratiebron: o.a. ecofilosofen als
Tim Morton, maar ook kunst en film.
Opleiding: studeerde filosofie en
taalwetenschappen.
Loopbaan: docent Radboud Universiteit,
doet promotieonderzoek naar afval;
docent Universiteit van Amsterdam;
programmaker.
Afvalspook
‘Smerigste vuilnisbelten in beeld gebracht.
Microplastic is overal, zelfs in ons bloed.'
(Trouw, 9 november 2022). Weg is niet
echt weg. Dat verschijnsel noemt Doeland
‘afvalspook'. Afval spookt rond, verdwijnt
en verschijnt, dikwijls in andere gedaantes. Pessimisme
Volgens de filosoof is een gezonde dosis
pessimisme over de huidige wereld
noodzakelijk om de samenleving
fundamenteel te kunnen veranderen.
‘afvalspook'. Afval spookt rond, verdwijnt
en
Via via circuleert het in onze lichamen.
Ongewild zijn we opgenomen in de
afbraak van ecologische systemen.
Moderne epische mythes
Vernietiging van de aarde inéén kort
durende complete chaos, die beelden
kennen we wel van films en computer
spelen, romans, het Bijbelboek
Openbaringen' en de schilderijen van
Jeroen Bosch.
In onze tijd duiken volgens haar moderne
epische mythes op. Ondoelmatige reacties
hierop zijn: dansen op de vulkaan,
vervallen in wanhoop, een ‘Planeet B' als
reële mogelijkheid zien om als mensheid
te overleven. Volgens Doeland schort het
aan erkenning voor het feit dat we allang
in nieuwe werelden leven. Ze zegt dat
moderne eco-mythes ons onterecht
iegelen
—'■van onbegrensde technologische vooruit
gang en oplossingen. Een voorbeeld
hiervan: het geloof in een circulaire
economie. ‘Produceren in een eeuwige
rondgang zonder restjes is onmogelijk,'
zegt Doeland. ‘Het belooft: ga maar door
met je luxe leventje.'
‘Wees niet goedgelovig, wees realist,
scherp je oog voor de wereld zoals zij is.
Ook milieubewust leven heeft nog steeds
1,5 keer de aarde nodig, mits iedereen zó
leeft. We zitten opgescheept met de
wereld van toen. Het was een wereld van
altijd méér en altijd ja.'
's'. jc
Meer weten?
‘Brainwash Talks': ‘Doemdenken'
(december 2020), zie internet.
‘Afvalspook' In de Groene
Amsterdammer (mei 2018).
‘De schaduwzijde van onze verlangens'
in de bundel: ‘Onszelf voorbij.' (2018).
Doeland vraagt zich af hoe iets eigenlijk
‘wegwerpbaar' wordt. Met ‘liefde voor je
afval' bedoelt ze dat je je spullen welover
wogen aanschaft. En dat je ze bijhoudt, ze
verzorgt, niet afdankt als ze vervelen, als
je je stoort aan de traagheid van het
apparaat, of dat het uit de mode is, je
smartphone bijvoorbeeld. Een geliefde
kies je ook niet onbesuisd. Je taxeert de
relatie: is die duurzaam, kunnen we tegen positief stemmen met het voorspiegel
een stootje?
