De zwijgende kanonnen van Takapoto
in beslag genomen door de V.O.C.,
eerst in 1622 ter publicatie werden vrij
en teruggegeven - als Willem Schouten
geven een levendig verslag van hun
belevenissen en waarnemingen op het
aan cocospalmen rijke ovale eiland,
"van binnen met sout water vervult"
(de lagune!).
De Tuamotu-mannen maken indruk
door hun flink postuur, hun corpulentie,
hun platachtige neuzen en de gaten in
hun oorlellen, waar de ontvangen
spijkers en kralen in gestoken worden;
maar niet minder door hun minimale
kleding - uitgelegd als teken van
armoede en bewijs, dat hier nog niet
eerder Europese schepen geweest
waren! - en door hun tatouages:
haer huijt was gheteyckent met
verscheyden figueren, als Slanghen,
Draken en dierghelyck gedrocht, en
stond daer op heel blau, als oft met
Bos kruijt buskruit) daer op
ghebrandt hadde gheweest," aldus
Schouten. Le Maire blijkt niet minder
getroffen door de aanblik van "de
Vinghers al ghepicqueert met swerte
langhe strepen, en oock met Raderkens,
en Ruyten vol wercx." Kennelijk was
tatouage - het woord is trouwens van
Tahitiaanse oorsprong: t a t a u licht
ergens op tikken - bij de Hollandse
zeelui uit die dagen nog onbekend.
Opmerkelijk is de belangstelling voor
en de begeerte naar ijzeren voor
werpen, zoals spijkers, messen, bijlen,
maar ook musketten, bij de eilanders,
maar brood en kaas laten ze onaan
geroerd! Op de hoge en hoog-getuigde
schepen van Schouten en Le Maire,
die zonder uitleggers varen, raken ze
niet uitgekeken. Wanneer de beide
supercargo's met een met sabels en
musketten bewapend escorte geen
beter middel vinden om zich de op ijzer
beluste en daarom zelfs zakkenrollende
"Indianen" van het lijf te houden, dan
het afgeven van musketvuur, kunnen
ze de beoogde ruilhandel wel vergeten.
En omdat nergens ankergrond te vin
den was, doopt men dit eerst ontdekte
Polynesische eiland "Eylandt sonder
gront", heel toepasselijk.
De bewoners van Takapoto, die van
ouds nauwe relaties met die van
Takaroa onderhouden hebben, zijn
natuurlijk niet onkundig gebleven van
dit opzienbarend bezoek van de andere
kant van de aarde; wellicht hebben ze
zelf de vreemde vaartuigen vanuit de
verte kunnen volgen. Maar wat
Schouten en Le Maire ook achter
gelaten hebben, van hun "gotelingen"
en "steenstucken"3 misten ze er niet
één, toen ze Takaroa (en Takapoto)
achter zich lieten.
Takapoto. Spookachtige karaalformaties.
aan Georg Forster, botanisch tekenaar
tijdens Cook's tweede reis naar de
Zuidzee, bekend was, en in aansluiting
waarop James Morrison, bootsmans
maat op Bligh's "Bounty", vertelt: "Het
is van dat eiland, dat naar Tahiti de
eerste stukken ijzer, ongetwijfeld
afkomstig van die schipbreuk, werden
gebracht. Bepaalde inheemsen, die
nog in leven zijn, verklaren inderdaad
zich die schipbreuk te herinneren,
waarvan ze geen andere beschrijving
hebben, dan die van de autochtonen
van Tapuhoe" ('het voornaamste van
de noordoostelijke eilandengroep', t.w.
Takapoto). "Eveneens heb ik op
Tetiaroa een stuk eikenhout gezien, dat
stellig van dat wrak afkomstig is."
De vraag is nu nog: om welk Hollands
schip gaat het hier en wat deed het
daar?
We weten, dat de ondernemende Jacob
Le Maire - zoon van de nog veel
ondernemender koopman Isaac Le
Maire - en de Hoornse Willem Cornelisz
Schouten met hun beide schepen, na
het omzeilen van de zuidpunt van
Zuid-Amerika, op 14 april 1616 het
eiland Takaroa - het meest noord
oostelijke van de Tuamotu-archipel -
bezeilden en er voor de eerste maal
kennis maakten met de eilanders en
hun lichte vlerkprauwen. En Takaroa
ligt tenslotte maar weinige mijlen van
het zuidwestelijk daarvan gelegen
Takapoto. Zowel Jacob Le Maire - wiens
aantekeningen en journaal, in Batavia
Pointe Venus, Tahiti.
De kannonnen van Amanu.
In menig opzicht doen voorbereidingen
en oogmerk van de tocht van drie
schepen, in 1721 uitgerust door de
Westindische Compagnie, onder leiding
van de Zeeuw Mr. Jacob Roggeveen -
oud-notaris van Middelburg en Raad
van Justitie in Oost-lndië - denken aan
die voor de ontdekkingsreis van Le
Maire en Schouten. Ook hier is het de
zoon, die uitvoering geeft aan het plan
67
