De zwijgende kanonnen van Takapoto
De kanonnen van de "Mathilda" in de tuin van het Museé de Tahiti et des lies.
koraalrif van het welbekende atol
Moruroa losgehakte kanonnen van de
daar in februari 1792 verongelukte
Engelse walvisvaarder "Mathilda",
keurig gemonteerd op nieuwe rol
paarden, een waardige opstelling
hebben gekregen.
Wat er van de vijf deserteurs geworden
is Niemand, die het met zekerheid
kan zeggen. - Iemand met een Poly
nesische talenknobbel verzekerde mij:
"I was struck by the fact that in the
Reko Tumu, the language of the
Tuamotus, there appear a number of
words of obvious Dutch origin, and
many of them have to do with the
so-called "wanton lust" of those left
behind sailors." Dat zou er op z'n minst
op moeten wijzen, dat de vijf gedrosten
tijd en gelegenheid hebben gehad om
vreedzaam te verkeren temidden van
de eilanders en het lijkt niet onaan
nemelijk, dat zij al tijdens het korte
gedwongen verblijf direct na de stran
ding vriendschappelijke relaties
aangeknoopt hadden met de inheemse
bevolking. In dat geval zullen ze ook
niet direct reden gehad hebben om op
zoek te gaan naar andere eilanden.
Trouwens, sloep noch boot hadden de
vertrokkenen voor hen achtergelaten.
Daarnaast werden de vijf vreemde
lingen, die Takapoto verkozen boven
hun schip, niet beschouwd als een
bedreiging - er was immers ook geen
sprake geweest van enig gewapend
treffen - maar veeleer als een rariteit
en een zeldzame kans voor de eiland
bevolking om haar nieuwsgierigheid in
velerlei opzicht te bevredigen - zoals
de aan hun schepen trouwgeblevenen
dat later deden op Makatea. De ver
onderstelling van Hank Driessen, dat
de vijf Hollandse schepelingen met een
sloep van de verongelukte hoeker naar
Rangiroa gevaren zouden zijn en van
daar zelfs naar Anaa, om daar ver
moord te worden, vindt in het journaal
van kapitein Bouman geen enkel
aanknopingspunt.
Naschrift
Merkwaardig is de veronderstelling,
o.m. geuit door Newton A. Rowe, dat
de belangstelling van de bewoners van
Tahiti voor ijzeren voorwerpen zou
teruggaan op het wrak van de
"Africaensche Galey": "Een grote
lange spijker van de "Africaansche
Galey" werd omstreeks het jaar 1725
naar Tahiti gebracht, waar hij werd
gedeponeerd in een m a r a e (heiligdom)
in Papara. - De uitzonderlijke begeerte
naar ijzer is eerst ontstaan, nadat men
de toepassingsmogelijkheden van deze
nieuwe grondstof is gaan ontdekken:
spijkers als oorsieraad (door de door
boorde oorlel gestoken), messen, bijlen.
Het in gebruik nemen van een smidse
aan de wal vormde een extra stimulans
voor deze ijzer-honger der Tahitianen.
(door Cook op de Pointe Vénus, Tahiti
in 1769)
BRONNEN
Beslu
Beslu, Christian - Moruroa 1767-1964. Bulletin de
la Société des Etudes Océaniennes NO. 232,
tome XIX. Papeete 1985.
Bree
Bree, L.W. - Jacob Roggeveen en zijn reis naar
hetZuidland 1721-1722. Amsterdam 1942.
Buck
Buck, Peter H. - Explorers of the Pacific.
Honululu 1953.
Byron
Byron, John - Voyage autour du monde. 1764
Chazine
Chazine, Jean-Michel - Prospections
archéologiques a Takapoto, in Journal de la
Société des Océanistes, tome 33, Paris 1977
p. 191-215.
Cook
Cook, James - Reize rondom de waereld. Leyden,
Amsterdam, 's Haage, 1795 (deel I).
Driessen
Driessen, H.A.H. - Personnages nimbés de gloire
et pirogues sans balancier. Bulletin de la Société
des Etudes Océanistes no 226, Papeete 1984.
Engelbrecht
Engelbrecht, W.A. - en Van Leeuwen, Dr. P.J. -,
De ontdekkingsreis van Jacob Le Maire en Willem
Cornelisz. Schouten in de jaren 1615-1617.
's Gravenhage 1945.
Moerenhout
Moerenhout, J.A. - Voyages aux ïles du Grand
Océan. 1837.
Morrison
Morrison, James - Le journal de - second maïtre a
bord de la "Bounty". Paris 1966.
Mulert
Mulert, F.E. baron - Scheepsjournaal, gehouden
op het schip Tienhoven tijdens de ontdekkingsreis
van mr. Jacob Roggeveen, 1721 -1722 (in
Mededeelingen Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen, Middelburg 1911).
Robertson
Robertson, George - The discovery of Tahiti.
A journal of the second voyage of H.M.S. Dolphin
round the world 1766-1768. (Hakluyt-editie 1948).
Rowe
Rowe, Newton A. - Voyage to the amorous islands.
The discovery of Tahiti. London 1955.
NOTEN
1 Het ene helemaal op de rand, het andere
15 meter van de oever, beiden alleen bij laag
water droogvallend; lengte 2 meter, doorsnee
40 cm, en vastgekorst in het koraal, aldus
Chazine.
2 Hoogst onwaarschijnlijk!
3 Twee soorten scheepsgeschut.
4 Takaroa alias het "Eylandt sonder gront".
5 De "Africaensche Galey" voerde in totaal
14 stukken.
6 Chazine veronderstelt, dat een 1 meter hoog
bouwsel In de vorm van een pyramide,
opgebouwd uit platte stukken koraal, op de
glooiing aan de zeezijde, het graf van deze
zeeman markeert.
7 Op de zuidwest zijde van het eiland.
8 D.w.z. in januari en februari; dit wrak ligt in de
diepte, helemaal op de rand van het rif, aldus
D. Carlson.
Illustraties van de auteur.
71
