en rekwisieten naar de lege speelplek in het midden van
het Abdij plein en maken voorbereidingen voor het spel.
De hoofdpersonen schminken zich en in één beweging
trekken alle spelers hun monnikspij uit en trekken hun
Japanse kostuum aan. Het theaterlicht gaat aan. Het
mysterie vol t rekt: zich...
'Origineel en mooi gestileerd'
Zo'n twintig jaar geleden kreeg regisseur Jeroen Lopes
Cardozo uit Amsterdam een opname van Curlew River in
handen, draaide die thuis en dacht: 'dit is heel bijzonder,
zoiets heb ik nog nooit gehoord'.
'Het heeft iets heel berustends in zich. Het is net
alsof Bach een opera heeft geschreven en ik ben een
grote liefhebber van Bach. Het verhaal sprak me ook
enorm aan. Andere opera's hebben ook hele mooie
libretto's, maar dit is zo origineel en zo mooi gestileerd.
Dat kende ik tot dan toe niet en ik wist ook niet dat dat
bij opera bestond. En eigenlijk vind ik dat nog steeds.
Deze opera van Britten is heel bijzonder.'
Lopes Cardozo ging zich in de achtergronden verdie
pen en ontdekte dat er nauwelijks iets over te vinden was.
Dat wekte nog sterker zijn interesse. Hij besloot er een
productie van te maken. Dat had veel voeten in de aarde
en kostte veel geld. Uiteindelijk lukte het hem: begin
jaren tachtig reisde hij twee seizoenen lang met de pro
ductie door het land, van een kleine kerk in Jisp naar de
grote Basiliek van Haarlem en van Leeuwarden naar
Middelburg (ook toen al).
Nu is Middelburg opnieuw plaats van handeling, maar
dan wel heel anders. Niet in een kerk, maar in de open
lucht, tegen een middeleeuws decor. Dat sluit nauw aan
bij zijn manier van werken. Binnen de Nederlandse ope
racultuur heeft hij zich steeds meer toegelegd op speci
fieke projecten die in het reguliere circuit niet aan bod
komen.
Zijn voorkeur gaat in toenemende mate uit naar
uitvoeringen op locatie. 'Het is wel veel moeilijker, want
je moet alles weer opnieuw gaan bedenken. In een
theater heb je het gigantische voordeel van de meestal
aanwezige infrastructuur. Aan de andere kant: op lokatie
kun je het precies bedenken zoals jij het wil. Je kunt
ook heel dicht bij het verhaal blijven. In dit geval de
Abdij met zijn kloosterkerk waar monniken uitkomen.
De keuze voor de open lucht is ook logisch: het Japanse
Noh-spel werd vroeger en nog steeds vaak buiten opge
voerd.'
Géén Noh-spel
Benjamin Britten componeerde Curlew River in 1963,
nadat hij een aantal bezoeken aan Japan had gebracht.
Hij liet zich inspireren door een Noh-spel en gebruikte
ook elementen uit deze Japanse theatertraditie voor zijn
opera. Toch heeft Curlew River een duidelijke westerse en
christelijke ondertoon. Jeroen Lopez Cardozo is niet van
plan zijn productie in Middelburg weer meer Japans en
oosters te maken. 'Ik vind het Noh-element alléén inte
ressant om te gebruiken daar waar wij westerlingen het
kunnen begrijpen', stelt hij.
'Ik wil het zoveel mogelijk in die richting sturen. De
Japanse kostuumontwerpster (Emi Wada) heeft een hele
goede tussenvorm gevonden. Ze kent dit Noh-spel heel
goed en de kostuumtraditie die daar bijhoort, maar ze is
heel erg op het Westen georiënteerd. Ze kijkt als het ware
met dezelfde verwondering naar het Westen als wij naar
het Oosten kijken.
We komen heel dicht bij elkaar omdat we beiden een
soort gemeenschappelijke deler proberen te vinden. Wat
zegt nou het feit dat een gestileerde beweging van de hand
als die vijf centimeter hoger is iets anders betekent? Dat
zegt mij niets. Dan moet ik naar Japan afreizen en er vijf
jaar verblijven, pas dan kan ik het Noh-theater echt begrij
pen en waarderen. Maar, dat is voor een voorstelling als
deze niet de bedoeling.'
Opperste concentratie
In de opera zit een aantal Japanse elementen die de
regisseur bewust in tact wil laten. 'Het is een heel sober
Noh theater tijdens het Toyokuni festival, Kyoto.
9 Zeeuws Tijdschrift 2000/3