SIGNALEMENTEN
75
Johannes Herman Buma. Frangois Ryckhals
1609-1647. Een schilderende magiër uit Middel
burg. De Koperen Tuin. Goes, 1994. 48 bladzij
den. geïllustreerd, gedeeltelijk in kleur.
Prijs: 24,90.
Van 1989 tot 1993 was in het geboortehuis van de
schilder Frangois Ryckhals aan de Dam in Mid
delburg een museum aan hem gewijd. Het be
vatte voorwerpen uit zijn tijd, een uitgebreide do
cumentatie, reproducties en één schilderij van
zijn hand. Dit museum was niet levensvatbaar en
noest na vier jaar worden gesloten. Eigenaar-be-
heerder Buma heeft nu echter zijn kennis over de
schilder verwerkt in een boekje, de eerste mono
grafie die over de kunstenaar verschijnt.
Ryckhals is lang een onbekende grootheid in
de zeventiende-eeuwse schilderkunst geweest.
Dat had hij hoofdzakelijk te danken aan zijn re-
rusachtige signatuur, waardoor zijn werk op
naam van Frans Hals de jongere werd geplaatst.
Nadat Bredius in 1917 de schilder als het ware
had herontdekt, kon het oeuvre worden gere
construeerd. Op het ogenblik hebben we een
goed beeld van de betekenis van de Middel
burgse schilder, die maar 38 jaar oud is gewor
den.
Ryckhals was vooral een veelzijdig kunstenaar.
Hij schilderde hoofdzakelijk boereninterieurs,
maar ook rustieke stillevens, pronk- en visstille-
vens, genrestukken en enkele landschappen, en
ook combinaties van deze genres. Veel boerenin-
terieurs bevatten uitgebreide stillevens, de visstil-
ievens bevatten ook gezichten op de kust of het
strand, en het grote schilderij in het Zeeuws Mu
seum is een bijbelse voorstelling in een land
schap. Een dergelijke veelzijdigheid was zeld
zaam in de zeventiende eeuw, die gekenmerkt
werd door een verregaande specialisatie. In en
kele genres, zoals het boereninterieur en het
pronkstilleven, mag hij als een pionier worden
beschouwd
Bijzonder was ook dat hij zijn hele leven - mis
schien afgezien van zijn leertijd - in Middelburg
bleef werken. Hoewel de stad in de zeventiende
eeuw tot grote bloei kwam, is zij nooit een echt
centrum van schilderkunst geworden zoals Am
sterdam, Leiden of Utrecht. Veel schilders trokken
na enige tijd uit Middelburg weg. Ryckhals bleef;
blijkbaar heeft hij toch voldoende emplooi kun
nen vinden. Van isolement was trouwens geen
sprake. Er waren veel contacten tussen kunste
naars en kunstliefhebbers in de verschillende ste
den. Ryckhals' tijdgenoot Dirck van Delen, die
burgemeester van Arnemuiden was, genoot ook
grote bekendheid in Holland.
Buma geeft in zijn boekje een uitgebreide do
cumentatie over de schilder en zijn werk. Hij
heeft alles wat er over de kunstenaar is geschre
ven verzameld en citeert uitvoerig het oordeel
van diverse deskundigen. Het valt hem in zijn en
thousiasme niet euvel te duiden, dat hij daarbij
gaarne de in superlatieven gestelde beoordelin
gen van experts als Bredius en Bol aanhaalt. Het
moet gezegd worden dat Ryckhals wel aandacht
verdient. Hij was niet één van de grootsten van
de zeventiende eeuw, maar wel een bekwaam en
veelzijdig meester en in sommige opzichten een
voorloper. Buma probeert ook de typisch
Zeeuwse aspecten van het werk te accentueren,
maar doet dat niet zo overtuigend. Alleen een ge
zicht op Vlissingen op de achtergrond van een
visstilleven is als zodanig duidelijk herkenbaar.
Een belangrijk onderdeel van het boekje is de
door Buma samengestelde oeuvrecatalogus. Deze
bevat 99 werken: 19 tekeningen en 80 schilde
rijen. Als we bedenken dat de schilder slechts 19
jaar werkzaam is geweest, komt dat op een ge
middelde productie van vier schilderijen per jaar.
Dat komt goed overeen met de productie van an
dere schilders uit de zeventiende eeuw, zodat we
mogen aannemen dat een flink deel van Ryck
hals' oeuvre nu boven water is.
Buma heeft de schaarse literatuur over
Zeeuwse schilders met een belangwekkend
boekje verrijkt. Het is, zoals we van De Koperen
Tuin gewend zijn, goed verzorgd en bevat 36 af
beeldingen, waarvan acht in kleur.
A.J.B.
Edu Braat. Ad Braai, 50 jaar beeldhouwen 1944-
1994. Zierikzee, Braat Voorhuis, 1994. 48 blad
zijden, geïllustreerd. Prijs: 19,50.
Steven Braat. Ik probeer gewoon iets moois te ma
ken. De keramiek, van Tessa Braat. Zierikzee.
Braat Voorhuis, 1994. 24 bladzijden, geheel in
kleur, geïllustreerd. Prijs: 20,
Het echtpaar Braat uit Zierikzee is uit de
Zeeuwse kunstenaarswereld nauwelijks meer
weg te denken. Al bijna dertig jaar organiseren zij
in het Burgerweeshuis en de befaamde tuin hun
zomertentoonstellingen van beeldhouwwerk en
klein antiek. Maar daarnaast zijn ze ook en vooral
kunstenaars 'in their own right'. Ad is beeldhou
wer, of, zoals hij zelf zegt, eigenlijk beeldbouwer,
want hij werkt uitsluitend in klei, en clan houw je
niet, dan bouw je een beeld op. Tessa, voor haar
vrienden Trees, is keramist en vooral bekend
door haar fraaie en bijzondere glazuren. Over
beiden is nu in eigen beheer een boekje uitgege
ven, waarbij twee zoons (het is een echt familie
bedrijf) voor de tekst en de produktie hebben ge
zorgd.
